We hebben geen goede reden om aan te nemen dat buitenaardse wezens ooit contact hebben gezocht met de aarde. Zeker, er zijn samenzweringstheorieën en enkele nogal vreemde meldingen over schade aan vee, maar niets geloofwaardigs. Natuurkundige Enrico Fermi vond dit vreemd. Zijn formulering van de puzzel, voorgesteld in de jaren 1950 en nu bekend als “de Fermi-paradox”, is nog steeds de sleutel tot de zoektocht naar buitenaards leven (Seti) en berichtgeving door signalen de ruimte in te sturen (Meti).
De aarde is ongeveer 4,5 miljard jaar oud en het leven is minstens 3,5 miljard jaar oud. De paradox stelt dat, gezien de schaal van het universum, gunstige omstandigheden voor leven zich waarschijnlijk al vele, vele malen hebben voorgedaan. Dus waar is iedereen? We hebben goede redenen om aan te nemen dat er leven moet zijn, maar er is nog niemand komen aankloppen.
Dit is een kwestie waar het personage Ye Wenjie mee worstelt in de eerste aflevering van Netflix’ 3 Body Problem. Als ze bij een radio-observatorium werkt, ontvangt ze uiteindelijk een bericht van een lid van een buitenaardse beschaving – die haar vertelt dat ze pacifistisch zijn en er bij haar op aandringt niet op het bericht te reageren of de aarde zal worden aangevallen.
De serie zal uiteindelijk een gedetailleerde, elegante oplossing bieden voor de Fermi Paradox, maar daarvoor moeten we wachten tot het tweede seizoen.
Of je kunt het tweede boek in de serie van Cixin Liu lezen, The Dark Forest. Zonder spoilers gaat de uitleg in de boeken als volgt: “Het universum is een donker bos. Elke beschaving is een gewapende jager die als een geest door de bomen sluipt, zachtjes takken opzij duwt die het pad versperren en probeert zonder geluid te betreden.”
Uiteindelijk verstopt iedereen zich voor iedereen. Verschillende snelheden van technologische vooruitgang maken een voortdurend machtsevenwicht onmogelijk, waardoor de snelst vooruitgaande beschavingen in een positie verkeren om alle anderen weg te vagen.
In deze steeds dreigende omgeving zijn degenen die het overlevingsspel het beste spelen degenen die het langst overleven. Wij hebben ons aangesloten bij een spel dat al voor onze komst gaande was, en de strategie die iedereen heeft geleerd is zich te verstoppen. Niemand die het spel kent zal zo dom zijn om contact op te nemen met iemand – of te reageren op een bericht.
Liu heeft wat hij noemt “het slechtste van alle mogelijke universums” uitgebeeld, waarmee hij een trend binnen de Chinese sciencefiction voortzet. Hij zegt niet dat ons universum een echt donker bos is, waar overal één overlevingsstrategie van stilte en predatie heerst, maar dat zo’n universum mogelijk en interessant is.
Liu’s donkere woud theorie is ook voldoende plausibel om een trend in de wetenschappelijke discussie in het westen te hebben versterkt – weg van zorgen over wederzijdse onbegrijpelijkheid, en in de richting van zorgen over directe bedreiging.
We kunnen de potentiële invloed ervan zien in het protocol voor wat te doen bij het eerste contact dat in 2020 werd voorgesteld door de prominente astrobiologen Kelly Smith en John Traphagan. “Eerst niets doen,” concluderen ze, omdat iets doen tot een ramp kan leiden.
In het geval van buitenaards contact, moet de aarde op de hoogte worden gebracht door middel van vooraf vastgestelde signalen in plaats van iets geïmproviseerds, stellen ze. En we moeten alles vermijden wat informatie zou kunnen onthullen over wie we zijn. Defensief gedrag zou onze bekendheid met conflicten aantonen, dus dat zou geen goed idee zijn. Berichten terugsturen zou de locatie van de aarde onthullen – ook geen goed idee.
Nogmaals, de gedachte van Smith en Traphagan is niet dat de donkere woud theorie correct is. Er zouden echt welwillende buitenaardse wezens kunnen bestaan. De gedachte is alleen dat het eerste contact een hoog beschavingsrisico met zich mee zou brengen.
Dit verschilt van aannames uit veel Russische literatuur over de ruimte uit het Sovjettijdperk, die suggereerden dat geavanceerde beschavingen noodzakelijkerwijs verder waren gekomen dan conflicten en daarom een kameraadschappelijke houding zouden delen. Dit lijkt niet langer beschouwd te worden als een plausibele leidraad voor protocollen voor contact.
Darwin verkeerd geïnterpreteerd
Het interessante is dat de donkere woud theorie bijna zeker fout is. Of tenminste, hij is fout in ons universum. Het zet een scenario op waarin er een Darwinistisch proces van natuurlijke selectie is, een competitie om te overleven.
Charles Darwin’s verhaal over competitie om te overleven is gebaseerd op bewijs. Daarentegen hebben we absoluut geen bewijs over buitenaards gedrag of over concurrentie binnen of tussen andere beschavingen. Dit is eerder vermakelijk giswerk dan goede wetenschap, zelfs als we het idee accepteren dat natuurlijke selectie zou kunnen werken op groepsniveau, op het niveau van beschavingen.
Zelfs als je zou aannemen dat het universum werkt in overeenstemming met Darwinistische evolutie, is het argument twijfelachtig. Geen enkel echt bos is zoals het donkere bos. Het zijn luidruchtige plaatsen waar co-evolutie plaatsvindt.
Wezens evolueren samen, in wederzijdse afhankelijkheid, en niet alleen. Parasieten zijn afhankelijk van gastheren, bloemen zijn afhankelijk van vogels voor bestuiving. Elk wezen in een bos is afhankelijk van insecten. Wederzijdse afhankelijkheid leidt tot ontmoetingen die gemeen, wreed en kort zijn, maar het neemt ook andere vormen aan. Zo werken de bossen in onze wereld.
Het is interessant dat Liu deze onderlinge afhankelijkheid erkent als een tegenwicht tegen de theorie van het donkere bos. De kijker en de lezer wordt herhaaldelijk verteld dat “in de natuur niets alleen bestaat” – een citaat uit Rachel Carson’s Silent Spring (1962). Dit is een tekst die ons vertelt dat insecten onze vrienden kunnen zijn en niet onze vijanden.
Er zijn veel sterrenstelsels, en mogelijk ook veel leven.
Röntgenstraling: Nasa/CXC/SAO;
In Liu’s verhaal wordt dit gebruikt om te verklaren waarom sommige mensen meteen de kant van de aliens kiezen en waarom de drang om contact te maken zo sterk is, ondanks alle risico’s. Ye Wenjie antwoordt uiteindelijk op de buitenaardse waarschuwing.
De Carson toespelingen herstellen niet het oude Russische idee dat aliens geavanceerd en daarom kameraadschappelijk zullen zijn. Maar ze helpen wel om een gevarieerder en realistischer beeld te schetsen dan de donkere bostheorie.
Om deze reden is de donkere bos oplossing voor de Fermi Paradox niet overtuigend. Het feit dat we niemand horen geeft net zo goed aan dat ze te ver weg zijn, of dat we op de verkeerde manier luisteren, of anders dat er geen bos is en er niets anders te horen is.
Tony Milligan werkt niet voor, heeft geen adviesfuncties, bezit geen aandelen in en ontvangt geen financiering van bedrijven of organisaties die baat zouden hebben bij dit artikel, en heeft geen relevante banden bekendgemaakt buiten zijn academische aanstelling.