Agave Foto Studio Agave Foto Studio/Shutterstock
Cannabis wordt al duizenden jaren door mensen gebruikt en is vandaag de dag een van de populairste drugs. Met effecten zoals gevoelens van vreugde en ontspanning, is het ook legaal om voor te schrijven of in te nemen in verschillende landen.
Maar wat is de invloed van de drug op de geest? In drie recente studies, gepubliceerd in The Journal of Psychopharmacology, Neuropsychopharmacology en het International Journal of Neuropsychopharmacology, wordt aangetoond dat het een aantal cognitieve en psychologische processen kan beïnvloeden.
Het Bureau voor Drugs en Criminaliteit van de Verenigde Naties meldde dat in 2018 wereldwijd ongeveer 192 miljoen mensen tussen de 15 en 64 jaar cannabis recreatief gebruikten. Vooral jongvolwassenen zijn enthousiast: 35% van de mensen tussen de 18 en 25 jaar gebruikt het, terwijl slechts 10% van de mensen boven de 26 jaar dat doet.
Dit wijst erop dat de belangrijkste gebruikers adolescenten en jongvolwassenen zijn, wier hersenen nog in ontwikkeling zijn. Zij kunnen daarom bijzonder kwetsbaar zijn voor de effecten van cannabisgebruik op de hersenen op de langere termijn.
Tetrahydrocannabinol (THC) is de belangrijkste psychoactieve verbinding in cannabis. Het werkt in op het “endocannabinoïde systeem” van de hersenen, dit zijn receptoren die reageren op de chemische bestanddelen van cannabis. De cannabisreceptoren zijn dichtbevolkt in prefrontale en limbische gebieden in de hersenen, die betrokken zijn bij beloning en motivatie. Zij regelen de signalering van de chemische stoffen dopamine, gamma-aminoboterzuur (GABA) en glutamaat in de hersenen.
Wij weten dat dopamine betrokken is bij motivatie, beloning en leren. GABA en glutamaat spelen een rol bij cognitieve processen, waaronder leren en geheugen.
Cognitieve effecten
Cannabisgebruik kan de cognitie beïnvloeden, vooral bij mensen met een stoornis in het cannabisgebruik. Deze wordt gekenmerkt door een aanhoudend verlangen om de drug te gebruiken en verstoring van de dagelijkse activiteiten, zoals werk of opleiding. Geschat wordt dat ongeveer 10% van de cannabisgebruikers voldoet aan de diagnostische criteria voor deze stoornis.
In ons onderzoek testten we de cognitie van 39 mensen met de stoornis (aan wie werd gevraagd om clean te zijn op de dag van de test), en vergeleken die met die van 20 mensen die nooit of zelden cannabis gebruikten. We toonden aan dat deelnemers met de aandoening significant slechter presteerden op geheugentests van de Cambridge Neuropsychological Test Automated Battery (CANTAB) in vergelijking met de controles, die ofwel nooit ofwel zeer zelden cannabis hadden gebruikt. Het had ook een negatieve invloed op hun “executieve functies”, dat zijn mentale processen waaronder flexibel denken. Dit effect leek samen te hangen met de leeftijd waarop mensen de drug begonnen te gebruiken – hoe jonger ze waren, hoe meer hun uitvoerende functies waren aangetast.
Cognitieve stoornissen zijn ook vastgesteld bij milde cannabisgebruikers. Zulke gebruikers nemen vaker risicovollere beslissingen dan anderen en hebben meer problemen met plannen.
Hoewel de meeste studies zijn uitgevoerd bij mannen, zijn er aanwijzingen voor sekseverschillen in de effecten van cannabisgebruik op cognitie. Wij toonden aan dat, terwijl mannelijke cannabisgebruikers een slechter geheugen hadden voor het visueel herkennen van dingen, vrouwelijke gebruikers meer problemen hadden met aandacht en executieve functies. Deze sekse-effecten bleven bestaan wanneer werd gecontroleerd voor leeftijd; IQ; alcohol- en nicotinegebruik; stemmings- en angstsymptomen; emotionele stabiliteit; en impulsief gedrag.
Beloning, motivatie en geestelijke gezondheid
Cannabisgebruik kan ook invloed hebben op hoe we ons voelen – en daarmee ons denken verder beïnvloeden. Eerder onderzoek suggereerde bijvoorbeeld dat beloning en motivatie – samen met de hersencircuits die bij deze processen betrokken zijn – kunnen worden verstoord wanneer we cannabis gebruiken. Dit kan van invloed zijn op onze prestaties op school of op het werk, omdat we ons dan minder gemotiveerd voelen om hard te werken en minder worden beloond als we het goed doen.
In onze recente studie gebruikten we een brain imaging taak, waarbij deelnemers in een scanner werden geplaatst en oranje of blauwe vierkantjes te zien kregen. De oranje vierkantjes zouden leiden tot een geldelijke beloning, na een vertraging, als de deelnemer een respons gaf. Deze opzet hielp ons te onderzoeken hoe de hersenen reageren op beloningen. We richtten ons in het bijzonder op het ventrale striatum, dat een sleutelgebied is in het beloningssysteem van de hersenen. We ontdekten dat de effecten op het beloningssysteem in de hersenen subtiel waren, met geen directe effecten van cannabis in het ventrale striatum. De deelnemers aan onze studie waren echter matige cannabisgebruikers. De effecten kunnen meer uitgesproken zijn bij cannabisgebruikers met een ernstiger en chronisch gebruik, zoals gezien wordt bij cannabisgebruiksstoornis.
Hersenscans kunnen helpen onderzoeken hoe mensen reageren op beloningen.
toysf400/Shutterstock
Er is ook bewijs dat cannabis kan leiden tot geestelijke gezondheidsproblemen. We hebben aangetoond dat het gerelateerd is aan hogere “anhedonia” – een onvermogen om plezier te voelen – bij adolescenten. Interessant is dat dit effect bijzonder uitgesproken was tijdens de COVID-19 pandemische lockdowns.
Cannabisgebruik tijdens de adolescentie is ook gerapporteerd als een risicofactor voor het ontwikkelen van psychotische ervaringen, evenals schizofrenie. Eén studie toonde aan dat cannabisgebruik het risico op psychotische symptomen bij jongeren matig verhoogt, maar dat het effect veel sterker is bij mensen met een aanleg voor psychose (die hoog scoren op een symptomenchecklist van paranoïde ideeën en psychotisme).
Bij een evaluatie van 2.437 adolescenten en jonge volwassenen (14-24 jaar) meldden de auteurs een zes procentpunten verhoogd risico – van 15% tot 21% – op psychotische symptomen bij cannabisgebruikers zonder aanleg voor psychose. Maar er was een 26-punts verhoogd risico – van 25% tot 51% – op psychotische symptomen bij cannabisgebruikers met een aanleg voor psychose.
We weten niet echt waarom cannabis in verband wordt gebracht met psychotische episodes, maar hypotheses suggereren dat dopamine en glutamaat belangrijk kunnen zijn in de neurobiologie van deze aandoeningen.
Een andere studie bij 780 tieners suggereerde dat het verband tussen cannabisgebruik en psychotische ervaringen ook verband hield met een hersengebied dat de “uncus” wordt genoemd. Deze ligt in de parahippocampus (betrokken bij het geheugen) en de bulbus olfactorius (betrokken bij het verwerken van geuren), en heeft een groot aantal cannabinoïde receptoren. Het is eerder ook in verband gebracht met schizofrenie en psychotische ervaringen.
De cognitieve en psychologische effecten van cannabisgebruik zullen uiteindelijk waarschijnlijk tot op zekere hoogte afhangen van de dosering (frequentie, duur en sterkte), het geslacht, genetische kwetsbaarheden en de leeftijd waarop het gebruik begint. Maar we moeten bepalen of deze effecten tijdelijk of permanent zijn. In een artikel waarin een groot aantal onderzoeken wordt samengevat, wordt gesuggereerd dat bij licht cannabisgebruik de effecten kunnen afzwakken na perioden van onthouding.
Maar zelfs als dat het geval is, is het duidelijk de moeite waard om na te denken over de effecten die langdurig cannabisgebruik kan hebben op onze geest – vooral voor jonge mensen wier hersenen nog in ontwikkeling zijn.
Barbara Jacquelyn Sahakian ontvangt financiering van de Leverhulme Trust en de Lundbeck Foundation. Haar onderzoekswerk wordt uitgevoerd binnen de NIHR Cambridge Biomedical Research Centre (BRC) Mental Health and Neurodegeneration Themes en de NIHR MedTech and in vitro diagnostic Co-operative (MIC). Zij treedt op als adviseur voor Cambridge Cognition.
Christelle Langley wordt gefinancierd door de Leverhulme Trust.
Martine Skumlien ontvangt financiering van de Aker Foundation.
Tianye Jia ontvangt financiering van de National Natural Science Foundation van China.
