DNA studie werpt licht op de Picten van Schotland en lost

DNA-studie werpt licht op de Picten van Schotland en lost enkele mythen over hen op

Pictische stenen hebben kenmerkende symbolen. © Cathy MacIver, Auteur voorzien

Het volk dat bekend staat als de Picten heeft archeologen en historici eeuwenlang verbaasd. Zij leefden in Schotland tijdens de vroege middeleeuwen, van ongeveer 300 tot 900 na Christus, maar veel aspecten van hun samenleving blijven mysterieus.

De unieke culturele kenmerken van de Picten, zoals grote stenen versierd met duidelijke symbolen, en het ontbreken van schriftelijke verslagen, hebben geleid tot talrijke theorieën over hun oorsprong, levenswijze en cultuur.

Dit wordt in de archeologie gewoonlijk aangeduid als het “Pictische probleem”, een term die populair werd gemaakt door de titel van een in 1955 uitgegeven boek van de archeoloog Frederick Threlfall Wainwright.

Onze genetische studie van menselijke resten uit deze periode betwist verschillende mythen over de Picten. Deze omvatten een voorgestelde oorsprong in Oost-Europa, evenals een lang gekoesterde gedachte dat de erfenis van rijkdom doorging langs de vrouwelijke kant van de familie.

Wij probeerden licht te werpen op de oorsprong en de erfenis van de Picten door het volledige genoom – het volledige DNA in menselijke cellen – te sequencen van skeletten die werden opgegraven op twee begraafplaatsen.

Stenen monumenten

Deze begraafplaatsen, in Balintore in Easter Ross en Lundin Links in Fife, dateren van tussen de 5e en 7e eeuw na Christus. De resultaten van ons onderzoek zijn gepubliceerd in PLOS Genetics.

De begravingen in Balintore zijn niet goed begrepen, maar Lundin Links wordt gekenmerkt door uitzonderlijke stenen monumenten. De begravingen nemen de vorm aan van ronde of rechthoekige cairns – waar talrijke stenen als merktekens zijn opgestapeld – en lange cisten. Kisten zijn stenen “kisten” waarin de overblijfselen van de doden worden bewaard.

De begraafplaats herbergde waarschijnlijk mensen met een hoge status, maar dit is nog hypothetisch vanwege de beperkte kennis over deze begravingen en de samenleving in het algemeen in deze periode. Menselijke resten in het algemeen uit de Pictische tijd zijn relatief schaars en vaak slecht bewaard gebleven.

Er is geen bekende nederzetting in verband met Lundin Links. Dit is een veel voorkomend probleem in de Pictische archeologie, omdat de omvang van hun nederzettingen nog steeds grotendeels onbekend is. Recentelijk echter hebben opgravingen onder leiding van Professor Gordon Noble van de Universiteit van Aberdeen verschillende nieuwe Pictische sites ontdekt, vaak hillforts, in Schotland.

Oorsprong mythen

In onze studie hebben we gekeken naar de genetische overeenkomsten tussen de Pictische genomen en andere oude genomen uit Groot-Brittannië en Ierland, Scandinavië en het Europese vasteland uit de ijzertijd, de Romeinse tijd, de Angelsaksische tijd en de Vikingtijd. Onze bevindingen ondersteunen de heersende opvatting dat de Picten afstammen van groepen uit de ijzertijd in Groot-Brittannië en Ierland.

Dit contrasteert met oudere, vaak uitgebreide mythen over de exotische oorsprong, zoals die in de Ecclesiastical History of the English People, geschreven door de Angelsaksische geleerde Bede in 731 na Christus. Deze beweerde dat de Picten vanuit Scythië (een historisch gebied rond de noordkust van de Zwarte Zee) naar het noorden van Brittannië waren gemigreerd.

DNA dubbele helix

De onderzoekers gebruikten een methode waarbij lange stukken DNA worden bekeken.
Billion Photos / Shutterstock

Andere theorieën omvatten een oorsprong in Thracië (een historische regio in Zuidoost-Europa) en eilanden ten noorden van Groot-Brittannië.

We hebben twee genomen met een gemiddelde of hoge dekkingsgraad gesequenced, wat betekent dat we de volgorde van de “letters” in de DNA-code meerdere keren hebben bepaald terwijl we de sterk gefragmenteerde genetische sequentie samenvoegen. Hierdoor konden we “inzoomen” op de genetische diversiteit – of variatie – bij de oude en moderne mensen uit onze studie, waardoor we een grotere analytische resolutie kregen.

We konden kijken naar fijnschalige verschillen tussen oude en moderne groepen in Groot-Brittannië en Ierland. We pasten een methode toe die identiteit door afkomst (IBD) onderzoekt. Hierbij wordt gekeken naar relatief lange stukken DNA (“brokken” chromosomen) die door verschillende individuen worden gedeeld.

IBD is een indicator van verwantschap via gedeelde genetische voorouders. Hoewel we allemaal voorouders delen, delen we soms meer recente genetische voorouders met sommige individuen dan met anderen. In dit scenario zouden we ook meer IBD DNA-segmenten delen.

Vrouwelijke overerving

De Pictische genomen delen meer lange DNA-brokken met hedendaagse mensen uit West-Schotland, Wales en Noord-Ierland. Wij interpreteren dit als een teken van genetische continuïteit van de Pictische periode tot heden.

Maar hedendaagse populaties in Groot-Brittannië en Ierland delen ook relatief veel IBD-segmenten met Angelsaksische genomen uit zuidelijke gebieden, wat wijst op vermenging tussen populaties in zuid-noordelijke richting.

Dit fascinerende inzicht biedt een blik op de demografische processen die de genetische diversiteit en de populatiestructuur in de huidige populaties hebben gevormd. Er waren echter ook kleine maar significante verschillen in de genetische overeenkomst tussen Pictische genomen en andere oude groepen, zoals de genomen uit de IJzertijd waarmee wij ze vergeleken.

Dit suggereert dat de “Pictische genetische afstamming” niet statisch of homogeen was. In plaats daarvan weerspiegelt de genetische variatie onder oude mensen dynamische en complexe gemeenschappen.

Tenslotte zijn we erin geslaagd een intrigerende vraag te beantwoorden. Bede stelde dat toen de Picten een tussenstop maakten in Ierland alvorens zich in Brittannië te vestigen, zij met plaatselijke vrouwen mochten trouwen op voorwaarde dat de Pictische erfopvolging via de vrouwelijke lijn werd doorgegeven.

Dit leidde tot het idee dat de Picten een traditie volgden van “matrilineaire successie”, waarbij de zoon van de zus de rijkdom erft in plaats van zonen in de mannelijke lijn – een systeem dat vaak wordt geassocieerd met vrouwen die lokaal trouwen. Geleerden geloven nu dat dit idee waarschijnlijk is verzonnen om de Pictische identiteit te versterken en specifieke heersers te valideren.

In zeven monsters van Lundin Links hebben we de volledige genomen van mitochondriën – structuren in cellen, vaak beschreven als biologische “batterijen” – gesequenced. Ze droegen allemaal unieke mutaties, wat betekent dat geen van de individuen nauw verwant was op de moederlijn.

Dit komt meer overeen met vrouwelijke exogamie, waarbij vrouwen buiten hun sociale groep trouwen. Dit is echter maar één populatiemonster van één locatie, dus meer onderzoek is nodig om te testen of dit ook elders geldt.

De studie vult hiaten in ons begrip van het genetische landschap van Groot-Brittannië en Ierland tijdens de vroege middeleeuwen. Het biedt een basis voor toekomstige studies om de complexe genetische afstamming van hedendaagse populaties te onderzoeken.

The Conversation

Linus Girdland Link werd gesteund door de school voor geowetenschappen, Universiteit van Aberdeen. Kate Britton werd tijdens de productie van dit manuscript ondersteund door de Leverhulme Trust. De financiers hadden geen rol in de studieopzet, gegevensverzameling en -analyse, beslissing tot publicatie of voorbereiding van het manuscript.

Adeline Morez werd ondersteund door ECR strategische ondersteuning van vroege carrière onderzoekers in de wetenschapsfaculteit van LJMU, toegekend aan Linus Girdland-Flink.

Ubergeek Loves Coolblue

Zou je na het lezen van deze artikel een product willen aanschaffen?
Bezoek dan Coolblue en ontdek hun uitgebreide assortiment.