Heb je je ooit afgevraagd hoe het zou zijn om terug in de tijd te reizen naar het tijdperk van de dinosauriërs? Als je op een tijdmachine stuit, vergeet dan niet je verrekijker mee te nemen. Vogels kijken is tegenwoordig een populaire hobby, met alleen al in het Verenigd Koninkrijk ongeveer 3 miljoen deelnemers, en in onze moderne wereld zijn er maar liefst 11.000 vogelsoorten te spotten.
Ondanks de populariteit van hun moderne afstammelingen, vergeten we vaak de oude vogels vanwege hun bekendere dinosaurusneven en -nichten.
Vogels zijn eigenlijk een soort dinosauriërs. Ze zijn nauw verwant aan kleinere, behendige vleesetende dinosaurussen zoals de Velociraptor. Oude vogels kwamen in allerlei vormen voor, van vogels met tanden en klauwen tot soorten die nauwelijks te onderscheiden zijn van kippen.
Dus, als je je verrekijker over de hoofden van Triceratops en Tyrannosaurus rex zou richten, wat zou je dan kunnen zien? Hier volgt een korte introductie van zes van de meest interessante vogelsoorten uit de oudheid.
Archeopteryx
Archaeopteryx is de iconische “dino-vogel” uit de Jura. De ontdekking van Archaeopteryx fossielen in Duitsland meer dan 150 jaar geleden gaf wetenschappers de eerste aanwijzingen over het verband tussen dinosaurussen en moderne vogels.
Op het eerste gezicht lijkt het skelet van Archaeopteryx op dat van elke andere vleesetende dinosaurus – scherpe tanden, handen met klauwen en een lange knokige staart. Rond het skelet van exemplaren zoals de Berlijnse Archaeopteryx (ontdekt tussen 1874 en 1876) zitten echter afdrukken van veren die een paar duidelijk vogelachtige vleugels vormen.
Archeopteryx leek halfweg tussen een dinosaurus en een moderne vogel.
Stippel Yeti/Shutterstock
Maar paleontologen hebben jarenlang gedebatteerd over de vraag of Archaeopteryx deze vleugels kon hebben gebruikt om te vliegen. Wetenschappers denken nu dat het waarschijnlijk is dat Archaeopteryx kon vliegen, maar alleen in korte uitbarstingen, zoals een fazant. Recente technologische vooruitgang heeft ons voor het eerst inzicht gegeven in de kleur van dinosaurussen en studies van gefossiliseerde, gepigmenteerde cellen hebben aangetoond dat Archaeopteryx matzwarte vleugelveren had.
Confuciusornis
Deze vogel ter grootte van een kraai had een snavel zoals moderne vogels, maar had nog steeds grote, dinosaurusachtige klauwen aan zijn handen. Men denkt dat ze in zwermen leefden, waarvan grote aantallen werden gedood door as of gas bij vulkaanuitbarstingen en bewaard bleven als fossielen. Confuciusornis is bekend van meer dan 1000 fossiele exemplaren uit China en is een van de meest voorkomende fossiele vogelsoorten.
Confuciusornis sanctus fossiel, ingekapseld in rots.
Chawalit Chankhantha/Shutterstock
Sommige van deze vogels hadden een paar staartveren die langer waren dan hun lichaam, terwijl andere vogels deze lange veren niet hadden en er in verhouding plomp uitzagen. Wetenschappers denken dat deze vogels met lange staarten mannetjes waren en de vogels met korte staarten vrouwtjes. Net als moderne pauwen en pauwen gebruikten de mannetjes hun extravagante staartveren waarschijnlijk om de vrouwtjes het hof te maken.
Falcatakely
Falcatakely, uit Madagaskar, werd ontdekt in 2020 en zou hebben geleken op een kleine toekan met bokkentanden. Zijn oversized, banaanvormige snavel had alleen tanden aan het uiteinde. Hoewel we niet weten wat deze bokkentandvogel gegeten zou hebben, aten zijn naaste verwanten een verscheidenheid aan voedsel, waaronder fruit, vis en zelfs grotere prooien.
Wetenschappers denken dat vogels zoals Falcatakely konden vliegen op dezelfde dag dat ze uit hun ei kwamen, in tegenstelling tot vogels tegenwoordig die hun eerste weken of maanden hulpeloos in het nest doorbrengen.
Hesperornis
Een van de vreemdste vogels uit het tijdperk van de dinosauriërs. De Hesperornis zou eruit hebben gezien als een pinguïn van twee meter hoog met een snavel vol scherpe tanden. Zijn kleine armen zouden T rex eruit hebben laten zien als een gewichtheffer, dus hij kon ze zeker niet gebruiken om te vliegen.
Hesperornis was een watervogel die leefde ten tijde van de dinosauriërs.
Daniel Eskridge/Shutterstock
In plaats daarvan gebruikte Hesperornis zijn te grote voeten om zich door het water voort te bewegen, zoals een moderne aalscholver. Buiten het water liep de Hesperornis onhandig rechtop en kon waarschijnlijk niet ver over land reizen.
Vegavis en Asteriornis
Tegen het einde van de heerschappij van de dinosauriërs begonnen de vroegste groepen moderne vogels te verschijnen. De eerste van deze vogels die ontdekt werd, was Vegavis uit Antarctica, dat in de tijd van de dinosauriërs bedekt zou zijn geweest met bomen in plaats van ijs.
Het was waarschijnlijk een voorouder van eenden en ganzen en een uitzonderlijk fossiel van Vegavis heeft zelfs een zeldzaam bewaard gebleven stemorgaan. Analyse van dit fossiel suggereerde dat Vegavis geen zangvogelmelodie kon maken, maar wel eenvoudige geluiden zoals gansachtige toeters.
Zesenzestig miljoen jaar geleden, niet lang voor de inslag van de asteroïde die het uitsterven van de niet-vogeldinosaurussen veroorzaakte, leefde Asteriornis. Deze kwartelgrote vogel uit België was een voorouder van de moderne eenden en kippen. Hoewel hij er onopvallend uitzag in vergelijking met de reusachtige zwemmende hagedissen en enorme getande meeuwen waarmee hij samenleefde, was dit misschien wel in zijn voordeel.
Wetenschappers denken dat de kleine omvang van vogels zoals Asteriornis hen hielp om de massa-uitsterving te overleven. Omdat kleinere dieren minder voedsel nodig hebben en minder tijd nodig hebben om zich voort te planten, konden deze bescheiden vogels overleven en evolueren tot de vogels die je vandaag de dag door je verrekijker ziet.
Abi Crane werkt niet voor, heeft geen adviesfuncties, bezit geen aandelen in en ontvangt geen financiering van bedrijven of organisaties die baat zouden hebben bij dit artikel en heeft geen relevante banden bekendgemaakt buiten haar academische aanstelling.
