De manier waarop we ons als kind hechten aan onze primaire verzorger beïnvloedt onze interacties als volwassene. Liderina/Shutterstock
Hechtingstheorie is bijna overal. In tijdschriften en boeken, in het nieuws, op sociale media en in onze gesprekken met elkaar.
Oorspronkelijk geworteld in de ontwikkelingspsychologie, verklaart de theorie hoe we hechte relaties vormen en onderhouden om te overleven en te gedijen in de omgeving waarin we geboren worden. Ze werd snel opgepikt, niet alleen door de popcultuur maar ook door de sociale psychologie, de psychotherapie, de psychiatrie en de kinderwelzijnspraktijk.
Maar sommige van de belangrijkste kenmerken van de gehechtheidstheorie gaan verloren in de vertaling. Misverstanden leiden ertoe dat mensen geloven dat ze een “slecht” gehechtheidstype hebben dat hun relaties verstoort.
De gehechtheidstheorie is geen maatstaf voor de vraag of iemand het “verkeerde” of “juiste” gehechtheidstype heeft. Het doel ervan is mensen te helpen begrijpen welke copingstrategieën zij gebruiken wanneer de mensen waarmee zij het nauwst verbonden zijn, niet beschikbaar zijn of niet consequent reageren.
Toen psycholoog John Bowlby ongeveer 70 jaar geleden de gehechtheidstheorie ontwikkelde, had hij twee doelen voor ogen. Hij wilde een taal creëren die gebruikt kan worden om hypotheses wetenschappelijk te formuleren en te testen. Het werkte: sindsdien zijn honderden studies uitgevoerd waarin de vele facetten van gehechtheid gedurende het hele leven van de mens zijn onderzocht.
Bowlby wilde ook een taal ontwikkelen die het publiek aansprak: suggestief en relateerbaar. De gehechtheidstheorie werd al snel het gesprek van de dag en werd opgepikt door andere wetenschappers, praktijkmensen, politici, advocaten en ouders. Het gaf mensen een nieuwe manier om kind-ouder en volwassen relaties met vrienden, familie en romantische partners te begrijpen. Helaas is de betekenis ervan verwaterd.
Wat hechtingstheorie betekent
De verwarring begint met de term gehechtheid zelf. Onder het publiek wordt het vaak begrepen als de liefde van een kind voor zijn ouder of de band die een ouder met zijn kind vormt. Mensen gebruiken gehechtheid ook om te beschrijven hoe volwassenen zich verhouden tot en omgaan met anderen.
In de gehechtheidstheorie verwijst gehechtheid naar een meer selectief type relatie waarin slechts enkele mensen bronnen van steun zijn. Een ouder raakt niet gehecht aan zijn baby, maar fungeert als de verzorger en hechtingsfiguur van de baby.
Hun zorgverlening kan niettemin worden beïnvloed door hun eigen gehechtheidstype. Als volwassenen hechten we ons slechts aan een beperkt aantal mensen, hoewel ons gehechtheidstype in nauwe relaties zich ook openbaart tijdens onze sociale interacties met vrienden, collega’s, kennissen en zelfs vreemden.
Er is geen verkeerd hechtingstype.
fizkes/Shutterstock
Mensen zeggen ook vaak dat kinderen een zwakke of sterke gehechtheid hebben aan hun verzorger of dat we meer of minder gehecht zijn aan onze romantische partner. Maar de gehechtheidstheorie richt zich op hoe we verschillen in de kwaliteit van onze gehechtheidsbanden in termen van veiligheid.
Er is consistent bewijs voor betere ontwikkelingsresultaten bij veilig gehechte kinderen en minder psychische problemen bij veilig gehechte volwassenen. Maar alle gehechtheidstypen, veilig of onveilig, zijn zinvol omdat het aanpassingen zijn. Er zijn geen goede en slechte gehechtheidstypen.
Het is zinvol om een vermijdend gehechtheidstype te ontwikkelen – meer zelfredzaam en sociaal afstandelijk zijn – als er geen responsieve gehechtheidsfiguren in de buurt zijn in tijden van nood. Hechtingszekerheid beschrijft geen goede en zelfverzekerde psychologische toestand die door iedereen gewenst zou moeten zijn. Het weerspiegelt iemands perceptie van de beschikbaarheid en responsiviteit van gehechtheidsfiguren.
Gehechtheidsonzekerheid gaat over compensatiemechanismen (secundaire gehechtheidsstrategieën genoemd). Deze strategieën helpen ons omgaan met onzekerheid wanneer we anderen als onbeschikbaar of inconsistent responsief ervaren. Ze zijn gepast, vaak noodzakelijk en moeten niet als slecht of onaangepast worden bestempeld.
Gehechtheid komt voor in vriendschappen en romantische relaties.
Sviatlana Yankouskaya/Shutterstock
Veel mensen denken bij zogenaamde ongeorganiseerde gehechtheid, die kan ontstaan wanneer de verzorgers van het kind een bron van leed worden, aan een chaotische toestand. In de populaire cultuur wordt gedacht dat ongeorganiseerde gehechtheid bijna altijd ontstaat door ongunstige jeugdervaringen zoals misbruik of verwaarlozing. Maar ontwikkelingspsychologen weten dat er vele mogelijke oorzaken zijn van ongeorganiseerde gehechtheid en dat het verband met kindermishandeling op zijn best ingewikkeld is.
Hoe het probleem aan te pakken
Wetenschappelijke studies met een boeiende en ongebruikelijke invalshoek kunnen een geweldig middel zijn om kennis met het publiek te delen. Het doel van de psychologie is tenslotte om ons te helpen onszelf te begrijpen en hoe we ons verhouden tot anderen. Een recente studie onderzocht bijvoorbeeld hoe de tekst van onze favoriete liedjes verband kan houden met ons gehechtheidstype.
Daaruit bleek dat we geneigd zijn terug te grijpen naar de deuntjes over relaties die onze eigen ervaringen weerspiegelen. En vooral als we vermijdend gehecht zijn, waardoor we eerder een voorkeur hebben voor muziek met vermijdende teksten. Uit de studie bleek ook dat de teksten van meer dan 800 liedjes die tussen 1946 en 2015 werden geschreven over het algemeen meer vermijdend en minder zeker werden, wat een trend in de samenleving zou kunnen weerspiegelen.
Gehechtheidsonderzoekers zijn ook bezig om de wijdverspreide verwarring aan te pakken. Zo heeft de Society for Emotion and Attachment Studies (SEAS) een uitstekende gratis online gids gemaakt waarin veel gehechtheidsconcepten, hun gemeenschappelijke misvattingen en toegankelijke definities worden opgesomd.
Het onderzoek van mijn team volgt een andere aanpak. Wij bouwen taal op om te praten over de sociale neurowetenschap van menselijke gehechtheid (SoNeAt). Hierbij wordt de gehechtheidstheorie in actie bestudeerd door psychologische gehechtheidsmethoden zoals gedragsobservatie, interviews en vragenlijsten te combineren met neurobiologische metingen zoals hartslag, afscheiding van hormonen (zoals oxytocine of cortisol) en hersenactivatie, -structuur en -connectiviteit.
Wij hopen dat onze inspanningen kunnen bijdragen tot meer duidelijkheid in gehechtheidstaal, niet alleen in verschillende wetenschappelijke domeinen maar ook bij de communicatie van gehechtheidsonderzoek naar het publiek.
Begrijpen hoe baby-ouder en volwassen gehechtheid werkt, kan ons belangrijke instrumenten geven om na te denken over onze relaties. Dit werkt echter alleen als we…
het eens zijn over een gemeenschappelijke gehechtheidstaal.
Pascal Vrticka ontving financiering van de Max Planck Society (Duitsland) voor delen van zijn werk over de sociale neurowetenschap van menselijke gehechtheid dat in dit stuk wordt beschreven.