Gorodenkoff / Shutterstock
De aankondiging van de Britse regering dat ze weer is toegetreden tot het wetenschapsprogramma Horizon Europe van de Europese Unie was reden tot vreugde onder onderzoekers in Groot-Brittannië en in heel Europa. Maar wat betekenen de voorwaarden van de overeenkomst – en de lange tijd dat het VK uit het programma was – voor deze onderzoekers en het land in het algemeen?
Het VK was een volwaardig lid van het vlaggenschip van het onderzoeks- en innovatieprogramma van de EU totdat het land in 2020 formeel uit het blok stapte. Na lange onderhandelingen is het VK nu toegetreden tot Horizon als geassocieerd lid – een regeling die openstaat voor niet-EU-landen.
Horizon Europe is ’s werelds grootste multilaterale financieringspot voor onderzoek. Het loopt van 2020 tot 2027 en heeft een budget van €95,5 miljard (£82 miljard).
Onderzoekers in EU-lidstaten en andere “geassocieerde” landen kunnen op competitieve basis financiering aanvragen ter ondersteuning van prestigieuze beurzen – geldelijke toelagen om de carrière van individuele onderzoekers te ondersteunen – en onderzoekssamenwerkingen tussen een aantal onderzoekers aan verschillende universiteiten en vaak in verschillende landen.
De EU-kaderprogramma’s – het type financieringsprogramma waarvan Horizon de nieuwste incarnatie is – zijn van oudsher een belangrijke bron van financiering voor onderzoek in het VK. In het kader van Horizon 2020, het financieringsprogramma dat voorafging aan Horizon Europe, kreeg het VK ongeveer 14% van de financiering, voor een totaal van bijna €7 miljard (£6 miljard).
De overeenkomst is het resultaat van lange onderhandelingen tussen de Britse regering en EU-ambtenaren.
NelzTabcharani316 / Shutterstock
Hoe zijn we hier gekomen?
Het is een moeizame weg geweest naar geassocieerd lidmaatschap. Er klonk een collectieve zucht van verlichting in december 2020 toen de handels- en samenwerkingsovereenkomst tussen de EU en het VK, waarin de regelingen voor de samenwerking tussen de EU en het VK na de Brexit werden vastgelegd, een toezegging bevatte over de associatie van het VK.
De uitvoering ervan werd echter uitgesteld vanwege spanningen tussen het VK en de EU over het Noord-Ierland Protocol. Nu deze grotendeels zijn opgelost na de Windsor-kaderovereenkomst in februari 2023, is in theorie de weg vrijgemaakt voor toetreding tot Horizon.
Een overeenkomst werd echter uitgesteld omdat het VK probeerde te onderhandelen over voorwaarden die de impact van onze uitsluiting sinds 2020 op de deelnamepercentages (de hoeveelheid subsidies die het VK ontvangt) weerspiegelden. Dit leidde ertoe dat de Britse regering haar “Plan B” Pioneer prospectus ontwikkelde, een binnenlands alternatief voor het geval er geen akkoord met de EU over Horizon kon worden bereikt. In de afgelopen maanden begon dat er heel reëel uit te zien.
De nieuwe Horizon-overeenkomst kwam tegemoet aan de zorgen van het VK zonder opnieuw te hoeven onderhandelen over de TCA. Onder voorbehoud van formele ratificatie door de EU-lidstaten zal het VK vanaf 1 januari 2024 als geassocieerd land deelnemen aan Horizon Europe.
Dit betekent dat Britse onderzoekers de mogelijkheid krijgen om deel te nemen aan Horizon Europe onder dezelfde voorwaarden als academici in EU-lidstaten en opnieuw de kans krijgen om consortia te leiden in gezamenlijke onderzoeksprojecten.
Onder de overeenkomst zal de Britse overheid “pay to play”. Dit betekent dat het gemiddeld ongeveer €2,6 miljard (£2,2 miljard) per jaar zal bijdragen om de deelname aan zowel Horizon Europe als een ruimteprogramma voor het observeren van veranderingen op aarde, Copernicus genaamd, te dekken. Als het VK 16% meer bijdraagt (of meer) dan onderzoekers aan subsidies binnenhalen, kan het geld terugvorderen – iets dat een twistpunt was tijdens de onderhandelingen.
Eén ding dat ontbreekt is deelname aan Euratom, het 1,4 miljard euro (1,2 miljard pond) kostende nucleaire onderzoeksprogramma van de EU. In plaats daarvan heeft de regering een extra investering van £ 650 miljoen aangekondigd om de kernfusieprogramma’s in het VK te ondersteunen.
Impact en beperking van vertragingen
De aanhoudende onzekerheid heeft zijn tol geëist, met frequente meldingen van Britse onderzoekers die niet langer werden opgenomen in multinationale voorstellen. Hun deelname aan projecten werd door sommige medewerkers buiten het VK beschouwd als een actief afschrikmiddel voor financiering.
De welkome Horizon Europe garantieregeling van de Britse overheid heeft voor enige verlichting gezorgd tijdens de onderbreking, door bijna £1,3 miljard aan financiering toe te kennen – vanaf juli 2023 – aan succesvolle Horizon Europe aanvragers in het VK. Dit heeft ruimte gecreëerd voor Britse onderzoekers om betrokken te blijven bij EU-onderzoeksinspanningen terwijl de onderhandelingen aan de gang waren.
Deze overeenkomst is goed nieuws voor het Britse onderzoek en biedt het land de kans om zich opnieuw te profileren als een betrouwbare partner en leider op het gebied van door de EU gefinancierd onderzoek en innovatie. Onderzoekers hebben consequent gewezen op de moeilijkheden om de voordelen van Horizon Europe-financiering op nationaal niveau te repliceren.
Ze benadrukten het belang van toegang tot internationale netwerken boven kosten-batenanalyses, en het wereldwijde prestige van de Europese Onderzoeksraad – die grensverleggend onderzoek financiert als onderdeel van Horizon Europe. Voor onderzoekers in de kunsten, menswetenschappen en sociale wetenschappen is Horizon-financiering vooral belangrijk als aanvulling op de relatief bescheiden investeringen van het VK in deze disciplines.
Onder de nieuwe overeenkomst zal het VK opnieuw invloed kunnen uitoefenen op hoe Horizon Europa wordt bestuurd en invloed kunnen uitoefenen op het vervolgprogramma. De prioriteit moet nu liggen bij Britse onderzoeksinstellingen om de Britse deelnamecijfers, die negatief zijn beïnvloed door de aanhoudende onzekerheid, te maximaliseren.
Dit is niet alleen belangrijk vanwege de maatschappelijke voordelen van door de EU gefinancierd onderzoek, maar ook met het oog op het behoud van een binnenlandse politieke consensus ten gunste van associatie. Dit is belangrijk omdat de associatieovereenkomst slechts loopt tot het einde van Horizon Europa in 2027. Relaties met Europese partners nieuw leven inblazen zal ook van vitaal belang zijn als vocale pleitbezorgers voor associatie met het VK.
Verder kijken dan de horizon
Het werk om het “Plan B” van de regering te ontwikkelen hoeft niet verloren te gaan. Plan B is gebaseerd op een evaluatie van onderzoekssamenwerking, de Smith-Reid review, en beschrijft belangrijke maatregelen om het Britse onderzoek te versterken, met de nadruk op investeringen in talent, infrastructuur en internationale en zakelijke samenwerking. Een coherente aanpak voor het werven en behouden van mondiaal talent en het uitbreiden van internationale partnerschappen blijft relevant, ongeacht Horizon-financiering.
Associatie met Horizon gaat echter niet in op een openstaande vraag over het Shared Prosperity Fund (SPF) van het VK. Dit werd na de Brexit opgericht om EU-investeringen in achtergestelde regio’s te vervangen – een blijvende uitdaging voor het VK. Maar kortere financieringstermijnen en minimale aandacht voor universiteiten in het SPF, in tegenstelling tot zijn voorganger, zullen de inspanningen om regionale ongelijkheden aan te pakken belemmeren.
Horizon Europe is een cruciaal ingrediënt in de poging van het VK om een grootmacht op het gebied van wetenschap te worden. Het kan echter niet op zichzelf de status van supermacht verlenen. Onze ogen moeten nu gericht zijn op wat er achter de horizon ligt.
De auteurs werken niet voor, adviseren niet, bezitten geen aandelen in en ontvangen geen financiering van bedrijven of organisaties die baat zouden hebben bij dit artikel en hebben geen relevante banden bekendgemaakt buiten hun academische aanstelling.
