Hoe de Manchester Arena aanval liet zien dat altruïsme een menselijk instinct is

Hoe de Manchester Arena aanval liet zien dat altruisme een

De terroristische aanslag in Manchester in mei 2017 was een schrijnende herinnering aan het vermogen van de mensheid tot vernietiging. Er is echter een andere kant aan het incident die getuigt van de beste delen van de menselijke natuur.

Op 22 mei 2017 liet een extremistische zelfmoordterrorist een zelfgemaakte bom ontploffen tijdens het concert van popzangeres Ariana Grande in de Manchester Arena, waarbij 23 mensen omkwamen en meer dan 1.000 mensen gewond raakten – onder wie veel kinderen. In een onlangs gepubliceerd rapport over de reactie van de hulpdiensten op de aanslag, zeiden de auteurs dat “de heldhaftigheid die heel veel mensen die nacht hebben getoond, opvallend is”. Een eerder rapport in opdracht van de burgemeester van Manchester vermeldde “honderden, zo niet duizenden daden van individuele moed en onbaatzuchtigheid”.

Onderzoek schildert mensen vaak af als egoïstisch. De theorieën van het neo-Darwinisme en de evolutionaire psychologie, bijvoorbeeld, schilderen de mens af als een meedogenloze genetische machine, die alleen maar bezig is met overleven en voortplanten. Vanuit dit perspectief heeft altruïsme alleen zin als er enig voordeel voor ons is.

De theorie van verwantenselectie stelt bijvoorbeeld dat we bereid zijn ons eigen leven op te offeren voor mensen die aan ons verwant zijn om onze genetische erfenis veilig te stellen. Maar dit verklaart niet waarom mensen vreemden (of dieren) helpen. De theorie van wederzijds altruïsme suggereert dat we anderen helpen in afwachting van een wederdienst, maar dit verklaart niet waarom we vreemden helpen die we nooit meer zullen zien. Een andere theorie, kostbare signalering, suggereert dat altruïsme een manier is om op te scheppen. Maar mensen hebben geen tijd om na te denken over hoe hun acties eruit zien in een noodsituatie.

Je zou verwachten dat dergelijke daden van welwillendheid minder frequent worden naarmate het persoonlijke risico toeneemt, maar dat blijkt niet het geval te zijn. Bij terroristische aanslagen zijn er vaak verslagen van verbazingwekkende onbaatzuchtigheid, ondanks levensbedreigend gevaar.

Altruïsme in noodsituaties

In 2019 woonde een zogenaamd hervormde terrorist een rehabilitatie
rehabilitatie conferentie in Londen toen hij amok maakte met twee messen en twee andere deelnemers aan de conferentie doodde. Daarna rende hij naar buiten. Leden van het publiek omsingelden hem snel op London Bridge, met geïmproviseerde wapens zoals een brandblusser en een narwal slagtand (van de muur van de conferentiezaal gehaald).

De groep worstelde de terrorist op de grond en hield hem vast tot de politie arriveerde. Dit ondanks het feit dat hij blijkbaar een zelfmoordvest droeg (dat later nep bleek te zijn). Een gemelde getuige beschreef hoe een voetganger “door het verkeer rende en over de… [road’s] centrale afscheiding sprong om de aanvaller met enkele anderen te confronteren … verbazingwekkende moed”.

Bij de aanslagen in Parijs in november 2015 waren er ook veel gevallen van altruïsme. Een man genaamd Ludovico Boumbas was aan het eten in de Belle Equippe bar toen terroristen op zijn terras begonnen te schieten. In plaats van dekking te zoeken toen hij zag dat een schutter op een vrouw in de buurt richtte, zou hij voor haar zijn gesprongen en zijn leven hebben opgeofferd voor dat van haar.

In het Bataclan theater op dezelfde dag – waar 89 mensen werden gedood – riskeerde een bewaker genaamd Didi zijn eigen leven om naar schatting 400-500 mensen in veiligheid te brengen, door hen heen en weer te leiden via nooduitgangen naar een nabijgelegen studentenhuis. Een vrouw die toen zwanger was zei:

Mijn leven zal nooit lang genoeg zijn om hem te bedanken voor wat hij deed. En dankzij hem heeft mijn baby een moeder. We zagen de ergste dingen die nacht, de ergste mensen ooit. En toen zagen we het beste.

High-stakes altruism

Zoals de econoom Hannes Rusch in een recent artikel opmerkt, zijn de meeste studies die beweren altruïsme te verklaren in neo-Darwinistische termen alleen gebaseerd op altruïsme met een lage inzet. Het is immers moeilijk om ethische goedkeuring te krijgen voor studies naar altruïsme waarin mensen hun leven riskeren.

Meldingen van altruïsme komen bijna altijd voort uit noodsituaties. Dit geldt zowel voor kleinschalige incidenten (zoals een poging iemand van de verdrinkingsdood te redden) als voor grote rampen.

Dit lijkt te gebeuren in een impuls, zonder bewuste overweging, wat erop kan wijzen dat altruïsme bij de mens is aangeboren. In een reeks studies onder leiding van de psycholoog David Rand (uit 2012 en 2014) bleek dat hoe minder tijd mensen hebben om te delibereren, hoe groter de kans is dat ze altruïstisch zijn. Een paper uit 2020 kwam tot dezelfde conclusie: heroïsch altruïsme is eerder intuïtief dan het resultaat van reflectie.

Mensen zullen impulsief handelen om anderen te beschermen, ongeacht het risico.
Pixel-Shot/Shutterstock

Bij de terreuraanslag in Manchester werd dit geïllustreerd door een man met de naam Stephen Jones die in de buurt van het trefpunt in Manchester sliep en te hulp schoot toen hij geschreeuw hoorde. Volgens nieuwe berichten trokken hij en een vriend spijkers uit de armen van kinderen, en in één geval uit het gezicht van een kind. Ze hielpen een vrouw die hevig bloedde door haar benen in de lucht te houden. Jones beschreef hoe: “Het was gewoon mijn instinct om mensen te gaan helpen.”

Altruïsme en empathie

Zoals ik bespreek in mijn nieuwe boek, DisConnnected, is er een argument dat het menselijk vermogen tot intense empathie betekent dat we geen afzonderlijke entiteiten zijn. We kunnen elkaars mentale ruimte betreden door elkaars emoties en ervaringen aan te voelen en te delen. Ons vermogen om het lijden van anderen aan te voelen geeft aanleiding tot een impuls om dat lijden te verlichten.

Zoals de door de psycholoog Daniel Batson ontwikkelde empathie-altruïsmehypothese suggereert, bestaat er, hoewel altruïsme soms egoïstische motieven kan hebben, een “zuiver” altruïsme dat voortkomt uit empathische bezorgdheid. In een studie uit 2019, The Making of a Hero, merkten de auteurs op dat een van de belangrijkste kenmerken van helden is “een expansief gevoel van empathie, niet alleen met degenen die als henzelf kunnen worden beschouwd, maar ook met degenen die als anderen kunnen worden beschouwd”.

Zoals paramedicus Dan Smith, die op de plaats van de bomaanslag in Manchester was, zei: “Ik zag mensen zich verenigen op een manier die ik nog nooit eerder heb gezien.” Leden van het publiek werkten samen met politieagenten om gewonden op metalen relingen te dragen. Stewards vormden een menselijke muur om mensen tegen te houden naar de rook toe te gaan. Taxichauffeurs in de hele stad schakelden hun meters uit en brachten concertgangers en ander publiek naar huis.

De wreedheid van terrorisme komt voort uit ontkoppeling – uit ideologie die een “wij en zij” mentaliteit opbouwt. Heroïsch altruïsme komt voort uit verbinding tussen mensen. Empathie veroorzaakt een impuls om het leven van anderen te redden.

Steve Taylor werkt niet voor, geeft geen advies, bezit geen aandelen in en ontvangt geen financiering van bedrijven of organisaties die baat hebben bij dit artikel, en heeft geen relevante banden bekendgemaakt buiten zijn academische aanstelling.

Mobiele versie afsluiten