shutterstock Jon Coyle/Shutterstock
Van de knapperige knapperigheid van verse groenten tot de romige verwennerij van decadente desserts, we hebben allemaal verschillende voorkeuren voor eten. Onze smaak ontwikkelt zich op unieke wijze, gevormd door genetica, cultuur en persoonlijke ervaringen.
Voedselvoorkeuren spelen een belangrijke rol bij het vormen van onze eetgewoonten. Zeer smakelijk voedsel dat rijk is aan suikers, vetten en zouten is vaak aantrekkelijk voor de smaakpapillen en zorgt voor onmiddellijke bevrediging. Deze voedingsmiddelen bevatten echter veel calorieën en weinig essentiële voedingsstoffen, wat leidt tot gewichtstoename en een hoger risico op lichamelijke en geestelijke aandoeningen.
Nu hebben we ontdekt dat het voedsel dat je kiest om te eten niet alleen verband houdt met je lichamelijke en geestelijke gezondheid, maar ook met je cognitieve functie, hersenstructuur en genetica.
Een wijdverspreide voorkeur voor fastfood draagt waarschijnlijk bij aan een wereldwijde toename van obesitas. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) was in 2022 één op de acht mensen wereldwijd zwaarlijvig. Dit percentage is sinds 1990 verdubbeld.
Obesitas is niet alleen gekoppeld aan een verhoogd risico op ziekten zoals diabetes type 2 en hart- en vaatziekten, maar ook aan een 30-70% hoger risico op psychische stoornissen.
Voordelen van een gezond, evenwichtig dieet
Onze nieuwe gezamenlijke studie van de Fudan Universiteit in China en de Universiteit van Cambridge in het Verenigd Koninkrijk, gepubliceerd in Nature Mental Health, gebruikte een grote steekproef van 181.990 deelnemers van de UK Biobank om te onderzoeken hoe voedingskeuzes samenhangen met cognitieve functie, geestelijke gezondheid, metabolisme, beeldvorming van de hersenen en genetica.
We onderzochten de consumptie van groenten, fruit, vis, vlees, kaas, ontbijtgranen, rode wijn, sterke drank en brood. We ontdekten dat 57% van de deelnemers voedselvoorkeuren had voor een gezond, evenwichtig dieet. Dit omvatte een evenwichtige mix van alle voedingsmiddelen die we onderzochten, zonder buitensporige hoeveelheden in welke categorie dan ook.
We toonden verder aan dat degenen met een gezond uitgebalanceerd dieet een betere gezondheid van de hersenen, cognitieve functie en geestelijke gezondheid hadden dan anderen. We vergeleken het evenwichtige dieet met drie andere dieetgroepen – koolhydraatarm (18%), vegetarisch (6%) en eiwitrijk/vezelarm (19%).
We ontdekten dat mensen die een evenwichtiger dieet aten een betere vloeibare intelligentie (het vermogen om nieuwe problemen op te lossen), verwerkingssnelheid, geheugen en uitvoerende functies (een reeks mentale vaardigheden waaronder flexibel denken en zelfcontrole) hadden dan de andere diëten. Dit kwam ook overeen met een betere gezondheid van de hersenen – met hogere grijze stof volumes (de buitenste laag van de hersenen) en beter gestructureerde neuronen (hersencellen), die belangrijke markers zijn voor de gezondheid van de hersenen.
Misschien verrassend genoeg deed het vegetarische dieet het niet zo goed als een gebalanceerd dieet. Eén reden hiervoor kan zijn dat veel vegetariërs niet genoeg eiwitten binnenkrijgen. Twee gezonde, evenwichtige diëten voor de hersenen zijn het mediterrane dieet en het Mind-dieet (mediterrane interventie voor neurodegeneratieve vertraging).
Deze promoten vis (vooral vette vis), donkere bladgroenten en vers fruit, granen, noten, zaden, evenals wat vlees, zoals kip. Maar deze diëten beperken ook rood vlees, vetten en suikers.
Onderzoek heeft aangetoond dat het mediterrane dieet onze hersenen en cognitie kan veranderen. Eén onderzoek toonde aan dat mensen al na 10 weken een verbeterde cognitie hadden.
Een ander onderzoek toonde aan dat het volgen van het mediterrane dieet in verband werd gebracht met lagere niveaus van een schadelijk peptide dat bekend staat als bèta-amyloïde in de hersenen. Beta-amyloïde is, samen met tau-eiwit, een maat voor de schade aan de hersenen die optreedt bij de ziekte van Alzheimer.
Eerdere studies hebben ook aangetoond dat Japanse diëten, waaronder rijst, vis en schaaldieren, miso, augurken en fruit, beschermen tegen het krimpen van de hersenen.
We ontdekten ook dat er een aantal genen waren die mogelijk bijdragen aan de associatie tussen voedingspatronen en de gezondheid van de hersenen, cognitieve functie en geestelijke gezondheid. Dit kan betekenen dat onze genen deels bepalen wat we graag eten, wat op zijn beurt onze hersenfunctie bepaalt.
De prioriteiten van onze voedselkeuze worden echter ook beïnvloed door een aantal factoren, waaronder prijs, allergieën, gemak en wat onze vrienden en familie eten.
Sommige mensen kiezen voor diëten, die kunnen leiden tot gewichtsverlies, maar waarbij hele voedselgroepen worden geschrapt die belangrijk zijn voor de hersenen. Hoewel er enig bewijs is dat bijvoorbeeld ketogeen diëten (met weinig koolhydraten) een gunstig effect hebben op het immuunsysteem en de geestelijke gezondheid, lijkt het erop dat evenwichtige diëten, zoals het mediterrane dieet, het beste zijn voor de algehele gezondheid van de hersenen en cognitie.
Wegen voorwaarts
Het is duidelijk dat een gezond en evenwichtig dieet en lichaamsbeweging goed zijn voor onze hersenen. Maar voor veel mensen is dit makkelijker gezegd dan gedaan, vooral als hun huidige voedselvoorkeur bestaat uit erg zoet of vetrijk voedsel.
Voedselvoorkeuren zijn echter niet voorbestemd. Als je bijvoorbeeld je suiker- en vetinname langzaam vermindert en dit gedurende een aantal maanden op een heel laag niveau houdt, zul je juist de voorkeur gaan geven aan dat soort voedsel.
Het is van vitaal belang om al vroeg in de kindertijd gezonde voedingsvoorkeuren en een actieve levensstijl aan te leren. Andere belangrijke technieken zijn om langzaam te eten, aandacht te besteden aan wat je eet en ervan te genieten, in plaats van onderweg een boterham op te eten of naar je mobiele scherm te kijken.
Vermijd eten voor een scherm.
PeopleImages.com – Yuri A/Shutterstock
Je hersenen hebben tijd nodig om te registreren dat je vol zit. Er is bijvoorbeeld aangetoond dat consumenten over het algemeen meer eten als ze televisie kijken, naar muziek luisteren of in het bijzijn van anderen zijn, omdat de afleiding onze afhankelijkheid van interne verzadigingssignalen vermindert.
Er is ook aangetoond dat sociale steun van vrienden het aanhouden van gezonde eetgewoonten bevordert, net als cognitieve gedragstherapie. Afleiding is een andere uitstekende techniek – letterlijk alles wat je leuk vindt om te doen (behalve eten) kan helpen.
Uit een interessant onderzoek bleek dat de manier waarop je je prioriteiten stelt van invloed is op je voedingskeuzes. Als je graag gezond wilt blijven en er fysiek fit uit wilt zien, zul je kiezen voor gezonde voeding.
We leven in moeilijke economische tijden. Sociaal-economische status zou de voedingskeuzes niet moeten beperken, hoewel dit momenteel wel het geval lijkt te zijn. Het is duidelijk dat overheden een belangrijke taak hebben om prioriteit te geven aan betaalbare gezonde voedingsopties. Dit zal velen van ons helpen om een gezond voedingspatroon te kiezen om gezondheidsredenen, lagere voedselprijzen of beide.
Nu we weten dat het voedsel dat we eten invloed kan hebben op onze hersenen en hoe goed we cognitief presteren, is een gezond en evenwichtig dieet belangrijker dan ooit.
Barbara Jacquelyn Sahakian ontvangt financiering van de Wellcome Trust en de Lundbeck Foundation. Haar onderzoekswerk wordt uitgevoerd binnen de NIHR Cambridge Biomedical Research Centre (BRC) Mental Health and Neurodegeneration Themes. Ze geeft advies voor Cambridge Cognition.
Christelle Langley ontvangt financiering van de Wellcome Trust. Haar onderzoekswerk wordt uitgevoerd binnen de NIHR Cambridge Biomedical Research Centre (BRC) Mental Health and Neurodegeneration Themes.
Jianfeng Feng ontvangt financiering van Shanghai Municipal Science and Technology Major Project (No.2018SHZDZX01), ZJ Lab, Shanghai Center for Brain Science and Brain-Inspired Technology en het 111 Project (No.B18015).
Wei Cheng werkt niet voor, heeft geen adviesfuncties, bezit geen aandelen in en ontvangt geen financiering van bedrijven of organisaties die baat hebben bij dit artikel, en heeft geen relevante banden bekendgemaakt buiten zijn academische aanstelling.