Tijdens de 2024 Academy Awards werden verschillende geweldige acteerprestaties bekroond, waaronder Cillian Murphy’s vertolking van de natuurkundige Robert Oppenheimer, waarmee hij de prijs voor Beste Acteur won. Maar wat drijft zulke topprestaties? Wanneer een acteur het personage volledig belichaamt in die mate dat er een meeslepende, aanhoudende wereld van ‘make believe’ ontstaat, zeggen we dat de acteur intuïtief acteerde.
Zulke prestaties zijn niet beperkt tot acteren – we kunnen zulke intuïtie ook zien in sport en muziek. Maar het is breder dan dat. Intuïtief gedrag is iets wat we allemaal doen. Het is elke situatie waarin we gewoon weten wat we op dat moment moeten doen – waardoor we de beste versie van onszelf kunnen zijn.
Dus hoe kunnen we ervoor zorgen dat we ons intuïtief gedragen, daar waar het er toe doet? En kunnen we dit vermogen bevorderen? Ons nieuwste onderzoek, gepubliceerd in het tijdschrift Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts, suggereert dat intuïtie getraind kan worden en dat het het beste begrepen kan worden als een “belichaamde gemoedstoestand” die ondersteund wordt door de cognitieve vaardigheden van het bewust zijn van onszelf en onze omgeving en het opgaan in een ervaring.
Wat betekent een belichaamde geestestoestand? William James, algemeen erkend als de grondlegger van de moderne psychologie, suggereerde dat er twee kanten zijn aan bewustzijn, het “ik” en het “mij”. Het actieve aspect van zelfbewustzijn is het “ik” – dit is het deel van ons bewustzijn dat het hier en nu ervaart – soms aangeduid als het “ervaringsgerichte zelf”. Het meer passieve aspect van bewustzijn is het “ik” – dit deel dat onze acties observeert of erover nadenkt. We zouden dit het rationele of reflectieve zelf kunnen noemen.
Dit onderscheid wordt al lang erkend in neurowetenschappelijk onderzoek. Studies hebben bijvoorbeeld aangetoond dat het nemen van psychedelische drugs en het ervaren van ontzag of verwondering de activiteit in het default mode netwerk kan verminderen, wat een zelfreferentieel hersennetwerk is dat ten grondslag ligt aan reflectief zelfbewustzijn.
Bovendien heeft recent onderzoek gesuggereerd dat mindfulness meditatie ons zou kunnen helpen om van reflectief zelfbewustzijn naar ervaringsgericht zelfbewustzijn te gaan door onze aandacht te trainen.
Onderdompelen in bewustzijn
Onze intuïtie steunt op veel onbewuste processen die al onze cognitie, waarneming en interactie met de wereld ondersteunen. Het vereist dat we daar veel van in ons opnemen, maar ook dat we onszelf niet verliezen door overweldigd te worden door onze zintuigen. Met andere woorden, we moeten de juiste niveaus van bewustzijn handhaven terwijl we ondergedompeld zijn.
We nemen de wereld waar met ons hele lichaam, via al onze zintuigen – van zien tot “thermoceptie” (temperatuur voelen) en “proprioceptie” (weten welke delen van je lichaam waar zijn zonder te kijken). Dit stelt ons in staat om op een veilige en nuttige manier om te gaan met de wereld om ons heen. Uiteindelijk ontstaat intuïtie wanneer we afgestemd zijn op zowel wat er in ons lichaam gebeurt als wat er om ons heen gebeurt.
Maar ons zeer bewust zijn van onszelf en onze omgeving kan intuïtie niet volledig verklaren. Als we onze intuïtie gebruiken, handelen we naar wat we voelen. Maar het kan moeilijk zijn om ons bewustzijn vast te houden als we ons volledig bezighouden met een specifieke taak waarvoor intuïtie nodig is. Daarom is er een ander vermogen nodig: het vermogen tot onderdompeling.
Het vermogen tot onderdompeling of absorptie betekent dat je volledig kunt opgaan in een taak door middel van gerichte aandacht. Dit lijkt erg op wat “flow” wordt genoemd.
Maar als je te veel opgaat, verlies je dan niet je bewustzijn van jezelf en je omgeving? Daarom stellen we voor dat je metabewustzijn nodig hebt: een bewustzijn van het hebben van de ervaring, in plaats van te reflecteren op het feit dat je een ervaring hebt. Met andere woorden, je moet in een ervaringsgerichte in plaats van rationele staat zijn; je bent aan het ervaren, niet aan het redeneren.
Neem bijvoorbeeld acteren. Toen we een rol speelden in een toneelstuk op school, vonden we het misschien prima om Julia uit te beelden, totdat we ons realiseerden dat iedereen naar ons keek terwijl we over de woorden struikelden. We schakelden toen over van ervaringsgericht zelfbewustzijn – waarin we Julia belichaamden – naar reflectief zelfbewustzijn, waarin we (over)dachten over wat we aan het doen waren. Dit soort “verslikken” tijdens een optreden komt ook vaak voor in de sport.
Een acteur handelt intuïtief wanneer hij in een staat van onderdompeling komt tijdens zijn verbeelding, met volledige aandacht voor en bewustzijn van de verbeelding, evenals volledig bewustzijn van zichzelf en de omgeving. Ze gaan volledig op in het bewustzijn van de ervaring – ze hebben ervaringsbewustzijn.
Maar we moeten niet de fout maken te denken dat method acting inhoudt dat je zo diep ondergedompeld wordt dat de acteurs zichzelf niet meer zijn. Ze moeten metabewustzijn behouden om psychische problemen zoals dissociatie en erger te voorkomen.
Hoe je intuïtie ontwikkelen
Als intuïtie een belichaamde cognitieve toestand is in plaats van een vluchtig fenomeen dat zich toevallig voordoet, betekent dat dan dat het ontwikkeld kan worden?
Het bereiken van intuïtie wordt beschouwd als een van de doelen van Konstantin Stanislavski’s benadering van acteertraining (de basis van het westerse mainstream acteren). Maar zelfs in dit geval wordt intuïtie vaak nog behandeld als iets dat is overgeleverd van de muzen, net als een uitbarsting van creativiteit of inzicht.
Uit ons onderzoek bleek echter dat intuïtie getraind kan worden. Om dat te doen, moeten we de onderliggende vaardigheden trainen: een bewustzijn van onze interne en externe wereld, gecombineerd met onderdompeling.
Als onderdeel van ons onderzoek nodigden we acteerstudenten uit om een intuïtietraining te doen, ontwikkeld door medeonderzoeker Micia de Wet. Deze bestond uit oefeningen gericht op beeldvorming en gestructureerd door gebruik te maken van geleide meditaties om de aandacht en het zintuiglijk bewustzijn van de acteur te trainen. De training bevatte ook oefeningen om het opgaan in verhaalwerelden te stimuleren door middel van spel en fantasierijke verkenning. We ontdekten dat deze training de intuïtie van de acteurs stimuleerde. Ons onderzoek onder 310 acteurs toonde ook aan dat hoe meer ze aan mindfulness meditatie deden, hoe hoger hun acteerintuïtie was.
Hoewel deze training specifiek was voor acteren, suggereren we dat ook geleide meditaties, rollenspeloefeningen en mindfulness training onze aandacht en focus kunnen verbeteren. Dit kan de intuïtie in andere contexten verhogen, omdat deze oefeningen de algemene onderliggende cognitieve vaardigheden van bewustzijn en onderdompeling aanscherpen, waardoor we ons bewust worden van het lichaam en de omgeving.
In plaats van een esoterisch fenomeen of een tijdelijk moment van topprestaties, is intuïtie een belangrijke cognitieve en emotionele toestand die ondersteund wordt door vaardigheden die iedereen voortdurend kan gebruiken om zich bezig te houden met de wereld om hem heen – en die bovendien ontwikkeld kan worden.
Valerie van Mulukom werkt niet voor, voert geen advies uit over, bezit geen aandelen in en ontvangt geen financiering van bedrijven of organisaties die baat hebben bij dit artikel en heeft geen relevante banden bekendgemaakt buiten haar academische aanstelling.
