Het vergt veel zelfbeheersing om niet te gluren Krakenimages.com/Shutterstock
Op de vraag of ze naar een stuk speelgoed hebben gegluurd, bekende 40% van de kinderen in een recente studie naar liegen bij peuters ten onrechte dat ze hadden gegluurd, ook al hadden ze dat niet gedaan. Als zoveel kinderen onwaarheden verzonnen zonder er iets aan te hebben, is er meer aan de hand dan brutale leugens.
De onderzoekers, uit Polen en Canada, testten de zelfbeheersing van kinderen op de leeftijd van 18 maanden door hen te vragen niet naar een speeltje te gluren. Dezelfde 252 kinderen werden op tweejarige leeftijd opnieuw getest en zes maanden later opnieuw. Slechts 35% van de jonge deelnemers gehoorzaamde niet aan het verzoek om niet te kijken, maar 27% van de gluurders beweerde ten onrechte dat zij hadden gedaan wat hun was opgedragen.
Van jongs af aan wordt kinderen geleerd dat liegen een morele fout is. Toch kunnen kinderen in sommige sociale contexten ook worden aangemoedigd om te liegen. Veel ouders vertellen hun kinderen expliciet dat ze de waarheid niet mogen verdraaien en benadrukken het belang van eerlijkheid. Zij geven echter ook genuanceerde boodschappen over eerlijkheid. Zij kunnen bijvoorbeeld beweren dat het soms aanvaardbaar is om leugentjes om bestwil te vertellen om de gevoelens van anderen te beschermen.
Er zijn vele redenen waarom de kinderen in het onderzoek valse bekentenissen hebben afgelegd. Ze waren zo jong dat ze misschien moeite hadden de vraag te begrijpen. We weten dat kinderen eerder ja zeggen dan volwassenen als hen ja-nee vragen worden gesteld.
Onderzoek toont aan dat kinderen de grenzen van een nieuw concept moeten verkennen en testen voordat ze het begrijpen. Spelen en leren zijn met elkaar verweven, vooral voor kinderen.
Fibbing ontstaat in de kleuterjaren. Kinderen van twee jaar oud kunnen het al. Liegen gaat hand in hand met de ontwikkeling van de sociale vaardigheden van kinderen. Hoewel liegen wordt beschouwd als probleemgedrag, wijst het ook op een gezonde hersenontwikkeling bij kinderen en is het een cognitieve mijlpaal.
De eerste leugens van kinderen zijn slechts enkele woorden lang. Naarmate hun cognitieve vaardigheden zich ontwikkelen, worden hun leugens complexer. De leugens omvatten meer woorden en kunnen langer worden volgehouden.
Vertel geen leugens
Om te liegen moeten kinderen drie dingen doen. Eén, ze moeten genoeg zelfbeheersing hebben om hun neiging om de waarheid te vertellen te overwinnen. In de psychologie noemen we dit remmende controle.
Twee, ze moeten toegang hebben tot het kortetermijngeheugen en tegelijkertijd alternatieve scenario’s kunnen creëren. En drie, kinderen moeten heen en weer kunnen schakelen tussen handelen naar de waarheid en zich gedragen in overeenstemming met de onwaarheid die ze construeren (cognitieve flexibiliteit).
Plannen aan het maken? Of gewoon aan het spelen?
Fotografie Cornwall/Shutterstock
Kinderen vertellen eerder witte leugens als ze een hoog emotioneel inzicht hebben: vaardigheden die hen helpen de aard, oorzaken en gevolgen van emoties met betrekking tot zichzelf en anderen te begrijpen.
Opvoedingsstijlen spelen een rol bij de ontwikkeling van witte leugens. Kinderen die liegen om de gevoelens van anderen te beschermen worden eerder opgevoed door ouders met een autoritatieve stijl die verzorgend, ondersteunend en ontvankelijk zijn voor de behoeften van hun kinderen. Kinderen die daarentegen worden blootgesteld aan een bestraffende omgeving zullen eerder liegen en bij de leugen blijven, misschien als zelfbescherming tegen een harde straf.
Het goede voorbeeld geven
Het gedrag van volwassenen kan beïnvloeden of kinderen al dan niet leugens vertellen. Kinderen die zien dat een ander een beloning krijgt voor het vertellen van de waarheid of een straf voor het vertellen van een leugen, zullen eerder de waarheid vertellen.
Evenzo zullen kinderen die zien hoe hun leeftijdgenoten worden beloond voor het opbiechten van een misstap, eerder de waarheid vertellen. Volwassenen moeten zich er dus van bewust zijn dat kinderen evenveel aandacht besteden aan daden als aan woorden.
Kinderen aanmoedigen om de waarheid te vertellen door niet in hun bijzijn te liegen en hen te belonen voor het vertellen van de waarheid, zelfs als ze op een ongewenste manier handelden, kan hen aanmoedigen om in de toekomst eerlijk te zijn.
Als volwassenen hebben velen van ons moeite te erkennen hoe de grijstinten tussen eerlijkheid en oneerlijkheid de sociale smeerolie van het leven vormen. De komedie The Invention of Lying uit 2009, met Ricky Gervais en Jennifer Garner in de hoofdrol, speelt zich af in een alternatieve realiteit waarin liegen niet bestaat. Het eerste personage dat in deze film leert liegen, de Mark van Gervais, liegt aanvankelijk voor eigen gewin, maar beseft dat oneerlijkheid kan worden gebruikt om anderen te helpen, bijvoorbeeld om zijn stervende moeder te troosten.
Tegen het einde van The Invention of Lying vraagt Garners personage Anna aan Mark waarom hij zijn macht om te liegen niet heeft gebruikt om haar te manipuleren om met hem te trouwen. Hij antwoordt dat “het niet zou tellen”. Als we eerlijk tegen onszelf kunnen zijn over onze relatie met liegen, kunnen we onze kinderen helpen de waarheid te leren vertellen als het er op aan komt.
Gadda Salhab werkt niet voor, geeft geen advies aan, heeft geen aandelen in of ontvangt geen financiering van een bedrijf of organisatie die baat heeft bij dit artikel, en heeft geen relevante banden bekendgemaakt buiten zijn academische aanstelling.
