Heb je je ooit afgevraagd waarom mensen het niet eens kunnen worden over welk voedsel lekker is? Shift Drive/Shutterstock
In de afgelopen 40 jaar is obesitas voortdurend toegenomen. Dit is gebeurd ondanks de populariteit van allerlei diëten, variërend van low carb, paleo of zelfs op basis van ijs.
Veel wetenschappers geloven dat dit komt doordat goedkoop junkfood de schappen van supermarkten en afhaalrestaurants heeft gevuld. Dit voedsel bevat veel calorieën en andere niet zo gezonde ingrediënten zoals verzadigde vetten, eenvoudige suikers en zout. Maar het is ontworpen om lekker te smaken. Smaak is een spelbreker als het gaat om de beslissing wat te eten, dieetplannen of niet. Maar ons begrip van wat voedsel lekker maakt is beperkt.
Het onderzoek van mijn team onderzocht hoe genen en biologische processen beïnvloeden welk voedsel we onweerstaanbaar vinden. We werkten samen met de UK biobank om de deelnemers aan onze studie te vragen hoe lekker ze 139 voedingsmiddelen vonden, door ze op een vragenlijst te beoordelen van één tot negen, waarbij negen het lekkerst was. De UK biobank is een verzameling van bijna 500.000 Britse vrijwilligers, die ermee instemden hun persoonlijke informatie te verstrekken voor wetenschappelijke doeleinden. Zij waren ten tijde van ons onderzoek tussen de 50 en 70 jaar oud.
Wij stuurden de vragenlijst per e-mail en ontvingen bijna 189.000 reacties. De eerste stap in onze studie was het analyseren van verbanden tussen voedsel dat mensen zeiden lekker te vinden. Als iemand bijvoorbeeld van peren houdt, kunnen we dan verwachten dat hij ook van appels en aardbeien houdt. We brachten de verbanden tussen verschillende voedingsmiddelen in kaart.
Sommige smaken zijn een aangeleerde smaak.
Gulcin Ragiboglu/Shutterstock
Goede smaak
Wij vonden dat voedsel kan worden ingedeeld in drie groepen: zeer smakelijk voedsel, waaronder vlees, junkfood en desserts; caloriearm voedsel, meestal fruit en saladegroenten, maar ook havermout en honing; en voedingsmiddelen met een verworven smaak, die sterk smakende voedingsmiddelen zijn die kinderen over het algemeen niet lekker vinden, maar waarvan ze leren genieten, zoals koffie, alcohol en kruiden.
De kaart onthulde enkele verrassingen. Voedingsmiddelen werden niet ingedeeld naar smaaktype (zoals zoet versus hartig) maar naar hoe lekker ze waren. Zo hing de smaak voor vruchtensap meer samen met de voorkeur voor desserts dan voor fruit. Vruchtensap viel dus eerder in de categorie zeer smakelijk dan in de categorie caloriearm. Voedingsmiddelen die mensen als groenten beschouwen, horen niet bij elkaar. De mild smakende producten zoals tomaten of courgettes zitten in de caloriearme groep, terwijl de sterk smakende, zoals paprika’s of uien, in de verworven smaakgroep zitten. Ook zoete dranken zoals frisdrank staan ondanks hun zoete smaak dichter bij vlees en gefrituurd voedsel.
Vervolgens keken we welke verschillen in het DNA van mensen in verband konden worden gebracht met de soorten voedsel waar ze van houden. We identificeerden 325 verschillende genen, voornamelijk in de hersenen, die betrokken zijn bij het bepalen van wat we graag eten. Toen we keken hoeveel de drie categorieën voedsel genetisch met elkaar correleerden, ontdekten we dat het zeer smakelijke voedsel geen correlatie had met de andere twee categorieën voedsel. Dit suggereert dat er twee biologische processen zijn. Een regelt een zwakte voor zeer smakelijk voedsel, terwijl een ander de rest regelt.
Wat is het volgende?
Tweelingstudies suggereren dat voedselvoorkeur voor 50% uit genen en 50% uit persoonlijke ervaring bestaat. De gezinsomgeving speelt een rol in de voedselvoorkeur van kinderen, maar niet in die van volwassenen. De verschuiving vindt plaats rond de adolescentie. Het is nog steeds niet duidelijk hoe de voorkeur voor verschillende voedingsmiddelen bij kinderen tot rijping komt, aangezien niemand grootschalige longitudinale studies heeft uitgevoerd. Mijn team wil nu proberen deze leemte in het onderzoek op te vullen.
Het antwoord op waarom ijs onweerstaanbaar is, kan in je genen zitten.
Cast Of Thousands/Shutterstock
Voor onze studie gebruikten we ook MRI-hersenscans om in meer detail te bekijken welke hersengebieden verband hielden met de drie voedselgroepen. We vonden opnieuw dat genot van zeer smakelijk voedsel werd geassocieerd met een groter volume van hersengebieden die betrokken zijn bij het waarnemen van plezier in voedsel. De andere twee groepen werden geassocieerd met hersengebieden die betrokken zijn bij zintuiglijke waarneming, identificatie en besluitvorming.
Deze bevindingen werpen een nieuw licht op ons begrip van de voedselkeuzes van mensen. Als je begrijpt waarom je bepaald voedsel niet lekker vindt, kan dat je helpen de manier waarop je het kookt of bereidt te verbeteren. Veel mensen houden bijvoorbeeld niet van koriander omdat het “zeepachtig smaakt”. Dit is genetisch bepaald, waardoor sommige mensen gevoelig zijn voor een stof in koriander. Koriander koken in plaats van rauw eten vermindert de zeepachtige smaak. Dit is een eenvoudig voorbeeld, maar het laat zien hoe een beetje voorbereiding voedsel acceptabeler kan maken.
Gezondheidswerkers en scholen zouden de informatie over smaak en het DNA van mensen kunnen gebruiken om vast te stellen wie meer risico loopt op ongezonde voedingskeuzes en hen te helpen met vroegtijdige gerichte programma’s. Farmacologische oplossingen zouden iemands voorkeur voor verschillende soorten kunnen veranderen door verschillende delen van de hersenen of hormonen te activeren. Hoge niveaus van een hormoon genaamd FGF21 kunnen bijvoorbeeld een voorkeur voor hartig voedsel veroorzaken, terwijl lage niveaus een voorkeur voor zoeter voedsel kunnen veroorzaken. In de toekomst is het misschien mogelijk om medicijnen te ontwikkelen die het voedsel dat je graag eet veranderen.
Nicola Pirastu werkt niet voor, voert geen adviezen uit, bezit geen aandelen in en ontvangt geen financiering van bedrijven of organisaties die baat hebben bij dit artikel, en heeft geen relevante banden bekendgemaakt buiten haar academische aanstelling.
