Lachgas waarom het milieu niet blij is met lachgas

Lachgas: waarom het milieu niet blij is met lachgas

Lenscap Fotografie/Shutterstock

Een jongeman ademt diep in uit een met gas gevulde zak. Hij begint een aangename sensatie te voelen “vooral in de borst en de ledematen” alvorens rond te dansen en op een hoop te vallen. Een paar minuten later komt hij bij en wordt verteerd door een vlaag van gegiechel. De jongeman is chemicus, woont in Bristol en heet Humphry Davy. Het is 1799 en Davy heeft net de euforische effecten ontdekt van lachgas (N₂O), dat hij “lachgas” noemt.

Het nieuws verspreidde zich snel door de hogere kringen en lachgasfeestjes werden een rage. Maar ondanks de pijnstillende eigenschappen, werd het pas in het midden van de 19e eeuw in medische instellingen gebruikt.

Nu overweegt de Britse regering het bezit van het gas te verbieden uit bezorgdheid over gezondheidsrisico’s bij gebruik als recreatieve drug. Maar zij ziet een andere bedreiging voor de mensheid over het hoofd: het is een krachtig broeikasgas.

N₂O is een van de populairste recreatieve drugs onder 16- tot 24-jarigen, maar zwaar gebruik kan schade aan de wervelkolom veroorzaken.

De Britse regering heeft duidelijk gemaakt het bezit van het gas strafbaar te willen stellen. Ondertussen zien anderen, waaronder voormalig regeringsdrugsadviseur David Nutt, criminalisering als een overdreven reactie. Het gas wordt nu gebruikt in raketbrandstof, als drijfgas voor spuitbussen – vooral voor slagroom – en als anesthesiegas en lucht. Een verbod op privébezit zal dus niet volstaan om de schade die het aan onze planeet toebrengt aan te pakken.

Lachgas waarom het milieu niet blij is met lachgas.0&q=45&auto=format&w=754&fit=clip

Het innemen van lachgas in het huis van een tandarts, 1820.
Wellcome Collectie

Net als koolstofdioxide (CO₂) kan N₂O infrarode straling van de zon absorberen, maar door zijn structuur doet het dat veel efficiënter. Zijn kracht als broeikasgas is ongeveer 300 keer die van koolstofdioxide. De blikjes slagroom en de kleine bussen die het gas bevatten (bij recreanten bekend als whippits) hebben dus een verrassende “koolstofvoetafdruk”. Elk blikje of busje bevat slechts acht gram N₂O. Maar wanneer dit in de atmosfeer terechtkomt, heeft dit het equivalent van 2,4 kilogram CO₂, wat ongeveer overeenkomt met de hoeveelheid die wordt uitgestoten wanneer men tien kilometer met een SUV rijdt.

Geen lachertje

De concentratie van N₂O in de atmosfeer is zeer laag, (335 deeltjes per miljard) ongeveer duizend keer lager dan CO₂. Maar net als CO₂ stijgt het N₂O-niveau. De concentraties zijn ongeveer 20% hoger dan in de tijd van Humphry Davy.

Ondanks deze lage concentraties heeft de kracht van N₂O nog steeds een aanzienlijk effect op het klimaat. Het is het derde meest schadelijke broeikasgas en is verantwoordelijk voor ongeveer 6% van de huidige opwarming (methaan is het tweede, goed voor 10%).

Helaas houdt het effect van N₂O daar niet op. N₂O is nu de belangrijkste bedreiging voor de ozonlaag sinds het verbod op CFK’s in de jaren tachtig. Als N₂O eenmaal aan de grond is vrijgekomen, heeft het ongeveer 100 jaar nodig om naar de stratosfeer (de tweede laag van de atmosfeer) te migreren, waar UV-licht de omzetting in stikstofoxide (NO) katalyseert. Dit reageert vervolgens met ozon (O₃) en vormt een andere verontreinigende stof – stikstofdioxide (NO₂), en moleculaire zuurstof (O₂) – die reeds 21% van de atmosfeer uitmaakt.

Stikstofoxide is een relatief kleine bron van menselijke emissies van stikstofoxide, het overgrote deel (ongeveer 70%) is afkomstig van de landbouw. Meststoffen op basis van stikstof, cruciaal voor de landbouw, breken af in verschillende stikstofverbindingen, waaronder N₂O. Andere bronnen zijn de verbranding van fossiele brandstoffen en biomassa, emissies van de industrie (met name bij de productie van nylon), en het vrijkomen van stikstof bij het gebruik als verdovingsmiddel in een klinische omgeving.

De oplossing

Veel van deze N₂O-emissies kunnen worden aangepakt door eenvoudige gedragsveranderingen. Door in het juiste deel van het groeiseizoen spaarzamer meststoffen toe te dienen, worden meer meststoffen door de planten opgenomen. Daardoor blijft er minder meststof achter in de bodem, waar deze afvloeit naar de waterwegen en afbreekt tot N₂O.

Ondertussen komen in klinische omgevingen enorme hoeveelheden N₂O vrij door lekkende kleppen, verlopen voorraad en diefstal voor recreatief gebruik. Sommige delen van de NHS voeren al systemen in om veel van deze problemen aan te pakken door het verbeteren van gasverdeelleidingen, beveiliging en voorraadbeheer.

N₂O is een van de gassen die in internationale overeenkomsten, zoals het Kyoto-protocol en de Overeenkomst van Parijs, voor vermindering in aanmerking komen. En er zijn alternatieven voor N₂O voor klinisch en medisch gebruik en in de levensmiddelenindustrie.

Anesthesisten kunnen kiezen uit vele andere anesthetica en pijnstillers, de nylonindustrie stapt af van processen waarbij het gas vrijkomt. En als u in de verleiding komt voor aardbeien en room, gebruik dan wat elleboogsmeer om een kom in elkaar te flansen in plaats van naar de spuitbus te grijpen.

Het Gesprek

Mark Lorch werkt niet voor, geeft geen advies aan, bezit geen aandelen in en ontvangt geen financiering van bedrijven of organisaties die baat hebben bij dit artikel, en heeft geen relevante banden bekendgemaakt buiten zijn academische aanstelling.

Ubergeek Loves Coolblue

Zou je na het lezen van deze artikel een product willen aanschaffen?
Bezoek dan Coolblue en ontdek hun uitgebreide assortiment.