Henner Damke/shutterstock
Als je je de wereld van een octopus voorstelt, zie je misschien wel een nieuwsgierig schepsel in een complexe onderzeese omgeving.
Maar de realiteit van het leven van sommige octopussen is een bestaan in een kale tank, onontkoombaar omringd door mensen en andere octopussen. Dit is de sombere wereld van de octopuskweek – en binnenkort zouden er nieuwe commerciële kwekerijen in het verschiet kunnen liggen.
Onlangs kondigde een Spaans bedrijf aan van plan te zijn een nieuwe industriële octopuskwekerij te openen, met als doel 3.000 ton octopus per jaar te produceren. Dit geeft aanleiding tot grote bezorgdheid over het dierenwelzijn – omdat er geen twijfel over kan bestaan dat octopussen complexe en intelligente dieren zijn.
Wilde octopussen zijn meesters in camouflage, waarbij ze hun huidpatronen snel veranderen om op te gaan in hun omgeving. Soms bedekken ze zich met schelpen of dragen zelfs kokosnootschalen om zich voor roofdieren te verbergen. En in gevangenschap zijn het bekende ontsnappingskunstenaars, die zich door buitengewoon kleine ruimtes kunnen wringen.
Ze kunnen zelfs een ondeugende inslag hebben, met frequente meldingen van octopussen die water spuiten naar nietsvermoedende bezoekers en verzorgers. Een octopus in Duitsland stond erom bekend herhaaldelijk water tegen de lampen te spuiten, kennelijk omdat hij zich ervan bewust was dat dit kortsluiting in de elektriciteit zou veroorzaken en voor opschudding zou zorgen.
Ook in een laboratoriumomgeving hebben zij zich bedreven getoond in het oplossen van doolhoven en andere puzzels om een voedselbeloning te verkrijgen.
En octopussen zijn niet alleen intelligent. Ze hebben ook gevoel en kunnen gevoelens zoals pijn en plezier ervaren.
We hebben onlangs een rapport gemaakt voor de Britse regering, na een analyse van meer dan 300 wetenschappelijke studies. Wij vonden sterke aanwijzingen voor het bestaan van gevoel bij koppotige weekdieren (waaronder octopussen, inktvissen en zeekatten) en decapod schaaldieren (zoals krabben en kreeften).
Octopussen hebben verschillende stemmingen en kunnen speels en ondeugend zijn.
Vladimir Wrangel/shutterstock
Voor veel wetenschappers bevestigden onze bevindingen alleen maar wat ze al geloofden: dat octopussen bewuste dieren zijn met gevoelens en een innerlijk leven, net als gewervelde dieren.
Voor ons past dit alles niet goed bij het idee van octopuskweek.
Lees meer:
Octopussen zijn superslim … maar zijn ze bij bewustzijn?
Hoewel octopus voor velen al lang een gelegenheidsmenu-item is, neemt de vraag naar octopusvlees snel toe. En dat heeft geleid tot de voorstellen om octopussen op industriële schaal te gaan kweken. Naast Spanje zijn er soortgelijke pogingen in Mexico, Chili, China en Japan.
Enorme ethische bezwaren
Octopussen zijn aantrekkelijke kandidaten voor commerciële aquacultuur, vanwege hun hoge waarde, snelle groei en snelle kweek.
Maar bij het werken aan ons rapport hebben we een aantal van de grootste risico’s voor het welzijn van octopussen beoordeeld, en de octopuskweek stond hoog op onze lijst. De mogelijkheid dat het welzijn van deze dieren te wensen overlaat, is uiterst zorgwekkend, vooral omdat de wetgeving inzake dierenwelzijn nergens ter wereld bescherming biedt aan gekweekte octopussen.
Octopussen hebben verschillende kenmerken die hen bijzonder ongeschikt maken voor intensieve kweek.
Zij hebben een zacht lichaam, met een huid die gemakkelijk beschadigt door ruwe behandeling of door botsingen met tankwanden of meubilair, vooral wanneer zij wegspringen van waargenomen bedreigingen – hun gebruikelijke vluchtreactie. Het is een kwetsbaar dier dat zich het liefst verstopt en dat beschutting nodig heeft om zich veilig te voelen.
Omdat het solitaire dieren zijn (met zeer zeldzame uitzonderingen), zijn ze vaak agressief en territoriaal, wat betekent dat ze de neiging hebben slecht te reageren op het gezelschap van andere octopussen, met kannibalisme gebruikelijk voor veel octopussoorten. Stress door overbevolking kan octopussen er zelfs toe aanzetten hun toevlucht te nemen tot zelfkannibalisme – ze eten letterlijk hun eigen armen op.
En omdat ze gedrags- en cognitief complex zijn, hebben ze complexe omgevingen nodig die stimulansen en mogelijkheden bieden om natuurlijke gedragingen uit te voeren.
Tot overmaat van ramp zijn er momenteel geen erkende methoden voor het humaan slachten van octopus die op grote commerciële schaal haalbaar zouden zijn. Om deze redenen hebben wij in ons verslag geconcludeerd dat wij “er zeer van overtuigd zijn dat het kweken van koppotigen op commerciële schaal met hoge mate van welzijn momenteel onmogelijk is”.
Kortom, wij hadden weinig twijfel dat het een slecht idee is.
Het is ook onhoudbaar
Voorstanders van het kweken van octopussen beweren dat de praktijk voordelen heeft voor het milieu. Zij zeggen dat het een duurzame productiemethode is die de druk op wilde octopuspopulaties zal verminderen.
Momenteel is het zo dat jaarlijks ongeveer 350.000 ton wilde octopus wordt geoogst. En als de vraag blijft toenemen, zal deze oogst naar verwachting ook stijgen.
Maar wij zijn niet overtuigd door deze claim van duurzaamheid.
Eén probleem is dat octopussen carnivoren zijn, wat betekent dat ze vis of andere visproducten zoals vismeel of visolie nodig hebben in hun dieet. Deze producten worden nog steeds vaak uit de oceaan geoogst. En aangezien octopussen een voedselconversieverhouding van ongeveer drie op één hebben (wat betekent dat er ruwweg drie kilogram voer nodig is om één kilogram octopus te produceren), is dit een zeer inefficiënt gebruik van hulpbronnen.
Vermindering van de consumptie van octopus is de duurzame keuze – niet kweek.
YARUNIV Studio/shutterstock
Een tweede probleem is dat het geenszins duidelijk is dat overschakeling op aquacultuur de druk op de wilde bestanden zal verminderen. Het is net zo goed mogelijk dat de octopuskweek de prijzen zal doen dalen en de vraag zal doen toenemen, zoals in de viskweek is gebeurd.
Lees meer:
Octopus, krabben en kreeften voelen pijn – dit is hoe we erachter kwamen
Dus als we de wilde octopuspopulaties echt willen beschermen, moeten we verder gaan dan de valse keuze tussen verwoestende overbevissing en geïndustrialiseerde kweek.
De nadruk moet liggen op het verminderen van de consumptie in plaats van op het proberen te verschuiven van de vraag van wilde naar gevangen bestanden – en om dat te doen, moeten we op onze hoede zijn voor snelle oplossingen zoals het kunstmatig verhogen van de prijzen. Dat kan leiden tot ongewenste effecten, zoals het creëren van een waargenomen schaarste die het verlangen van de consument aanwakkert – denk hierbij aan “luxe” goederen zoals haaienvinnen.
Om de beste manieren te vinden om onze eetgewoonten ingrijpend te veranderen, moeten ze worden ontworpen en getest door gedragsveranderingsexperts, zodat we de vraag op robuuste wijze kunnen verschuiven. En misschien is er niet één enkele oplossing. De aanpak zal wellicht moeten verschillen naar gelang van de cultuur en de consumentengroep.
Alexandra Schnell werkt niet voor, geeft geen advies aan, heeft geen aandelen in, en ontvangt geen financiering van bedrijven of organisaties die baat hebben bij dit artikel, en heeft buiten haar academische aanstelling geen relevante affiliaties bekend gemaakt.
Heather Browning ontvangt financiering van de Europese Onderzoeksraad (ERC) in het kader van het onderzoeks- en innovatieprogramma Horizon 2020 van de Europese Unie, Subsidienummer 851145.
Jonathan Birch ontvangt financiering van de Europese Onderzoeksraad (ERC) in het kader van het onderzoeks- en innovatieprogramma Horizon 2020 van de Europese Unie, Subsidienummer 851145.
