Oxia Planum op Mars – waar de rover zou landen. Nasa
Nog maar enkele maanden geleden verwachtten we vol vertrouwen dat we onze rover, Rosalind Franklin, in september naar Mars zouden lanceren als onderdeel van de ExoMars-missie, een samenwerking tussen Europa en Rusland. De landing was gepland voor juni 2023. Alles was klaar: de rover, het operationele team en de gretige wetenschappers.
De laatste voorbereidingen begonnen in 21 februari, met een deel van ons team op weg naar Turijn, Italië, om de laatste uitlijning en kalibratie tests uit te voeren. Alles verliep voorspoedig, hoewel sommigen van het team enige vertraging opliepen door de storm Eunice in het Verenigd Koninkrijk. Drie dagen later waren ze toch klaar met het werk – en hadden ze prachtige gegevens achtergelaten, die ons zouden helpen beslissen waar Rosalind op Mars zou gaan boren. Het industrieteam begon met het inpakken van de rover, die klaar was om naar de lanceerplaats te worden verscheept.
Toen, een storm veel krachtiger en tragischer dan Eunice daalde neer op Oekraïne: De invasie van Rusland. De situatie ontwikkelde zich in de volgende dagen en weken, wat leidde tot een reeks spoedvergaderingen. Op 17 maart besloten de raad en de lidstaten van het Europees Ruimteagentschap (ESA) onze missie op te schorten. We zullen pas zeker weten wat er verder gaat gebeuren wanneer een studie van de Esa en industriële partners in juli verslag uitbrengt – maar er zijn redenen tot optimisme.
De Rosalind Franklin rover is uniek onder alle geplande rovers voor Mars. Hij kan dieper boren dan alle vorige – tot 2 meter onder het ruwe oppervlak. Dit is belangrijk omdat de ondergrond beschermd is tegen schadelijke straling, en dus tekenen van vroeger of huidig leven zou kunnen bevatten.
Rosalind’s instrumenten omvatten onze PanCam, een camera die geologie en atmosferische wetenschap op Mars zal doen – aangevuld met de andere camera’s en een ondergronds sonderende radar. Rosalind zal ook ongerepte monsters van onder het oppervlak verzamelen die in de “analytische lade” zullen worden gedeponeerd, waar drie instrumenten mineralogie zullen doen en naar tekens van leven zullen zoeken.
ExoMars rover bovenop landingsplatform.
Thales Alenia Space/ESA, CC BY
Zo’n 3,8 miljard jaar geleden, in dezelfde tijd dat op aarde leven ontstond, was Mars ook bewoonbaar. Er zijn bewijzen van orbiters en landers dat er toen water op het oppervlak was – er zouden wolken zijn geweest, regen en een dikke atmosfeer. Er was ook een wereldwijd beschermend magnetisch veld en er waren vulkanen. Dit betekent dat Mars in wezen over alle juiste ingrediënten voor leven beschikte – koolstof, waterstof, stikstof, zuurstof, fosfor en zwavel. Als daar leven ontstond zoals op aarde, waren we op het juiste spoor om het te vinden.
Het klimaat is echter aanzienlijk veranderd sinds Mars 3,8 miljard jaar geleden zijn magnetisch veld verloor. De planeet is nu droog, koud, heeft een ijle atmosfeer en een voor leven vijandig oppervlak. Maar onder het oppervlak kunnen enkele levende soorten hebben overleefd, of kunnen resten ervan bewaard zijn gebleven.
Andere missies naar Mars zijn ook op zoek naar leven. De verbazingwekkende Nasa Perseverance rover landde in februari 2021. De wetenschappers laten zich deels leiden door beelden van een Nasa-helikopter op de planeet, genaamd Ingenuity, en die heeft onlangs een oude rivierdelta bereikt.
Perseverance verzamelt monsters uit Jezero-krater, klaar om te worden teruggebracht naar krachtige laboratoria op aarde door de Mars sample return missies. De resultaten zullen hopelijk een aanvulling zijn op die van Rosalind Franklin – die diepere monsters zal onderzoeken van een andere en iets oudere site, Oxia Planum, waar er ook overvloedig bewijs is van een waterig verleden.
Opties voor Rosalind
Het was de bedoeling dat Rusland Rosalind Franklin zou helpen lanceren met een van zijn raketten. Terwijl een in Europa gebouwd ruimtevaartuig het naar Mars zou brengen, zou een in Rusland gebouwd platform nodig zijn om het te laten landen. Rusland zou ook radioactieve kachels leveren om de batterijen van de rover warm te houden in de koude nachten op Mars.
Nu is Esa opties aan het bekijken. Aangezien het hoogst onwaarschijnlijk is dat de samenwerking met Rusland in 2024 wordt voortgezet, zijn de belangrijkste mogelijkheden dat Esa het alleen doet, of samenwerkt met een partner zoals Nasa. De nieuwe Ariane-6-raket van Esa, die bijna klaar is, zou kunnen helpen bij de lancering van de rover, net als een SpaceX-raket. Voor de lander en de verwarmers zou Esa deze alleen of in samenwerking met Nasa moeten ontwikkelen, door bestaande technologie aan te passen.
Dat zou dus tijd kunnen kosten. Bovendien zijn er, vanwege de manier waarop de planeten om de zon draaien, slechts om de twee jaar mogelijkheden voor lanceringen naar Mars: in 2024, 2026 enzovoort. Mijn verwachting is dat 2028 het meest waarschijnlijk is voor onze missie, maar daar zal hard aan gewerkt moeten worden. Het positieve is dat Esa en de lidstaten er nog steeds op gebrand zijn om door te gaan, en we kijken reikhalzend uit naar de lancering, wanneer dat ook zal zijn.
Uiteindelijk veranderde het leven voor het Rosalind Franklin team op 24 februari. Ik werk al aan de missie sinds 2003, toen we voor het eerst een camerasysteem voorstelden voor wat ExoMars werd. We hadden al het “stereocamerasysteem” geleverd voor Esa’s ongelukkige Beagle 2, dat bijna werkte toen het landde op eerste kerstdag 2003. Maar op beelden van de orbiter bleek later dat het laatste zonnepaneel niet helemaal ontplooid was, zodat communicatie met de aarde onmogelijk was. Het wachten op gegevens van het Martiaanse oppervlak voor ons team gaat door.
We kunnen niet om de enorme teleurstelling heen die we voelden toen de ExoMars Rosalind Franklin rover, waar we bijna 20 jaar aan hadden gewerkt, werd opgeschort. Maar het was uiteindelijk een noodzakelijke en begrijpelijke stap, en we kijken nu uit naar een toekomstige lancering.
Dit is nog steeds baanbrekende wetenschap, en dat zal het de rest van dit decennium ook blijven. Door het unieke diepe boren, kan Rosalind Franklin nog steeds de eerste missie zijn die tekenen van leven in de ruimte vindt.
Andrew Coates ontvangt financiering aan de UCL-MSSL van de UK Space Agency en van STFC-UKRI, UK. Hij is hoofdonderzoeker van het PanCam-instrument op de ExoMars Rosalind Franklin rover, en leidt een internationaal team uit het VK, Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk en anderen. Hij zit momenteel in het bestuur van het Centre for Planetary Sciences van UCL-Birkbeck, is lid van de STFC Science Board en is voorzitter van de Society for Popular Astronomy (popastro), UK.
