Het Britse platteland verkennen? Onwaarschijnlijk, zegt grote kattenexpert. Karel Bartik/Shutterstock
De geruchten dat er grote katten in Groot-Brittannië leven blijven hardnekkig opduiken. De gedachte dat er een groot roofdier op de loer ligt in de landelijke landschappen van Groot-Brittannië is opwindend.
De meest recente, breed gepubliceerde bewering van een grote zwarte kat in Groot-Brittannië toont inderdaad een foto van een grote kattensoort, die te herkennen is aan de kleine oren in verhouding tot de grootte van de kop. Maar deze afbeelding blijkt gefotoshopt te zijn. De originele afbeelding is te vinden op Getty Images met de zoekterm “big black cat sitting in grass”.
Dragonfly Films, de documentairemakers die de foto aan het licht brachten, hebben niet gereageerd op een verzoek om commentaar.
Het verhaal gaat vaak dat grote katten, die ooit in gevangenschap werden gehouden, werden vrijgelaten om over het Britse platteland te zwerven toen het in 1976 illegaal werd om ze als huisdier te houden.
Maar het wetenschappelijk bewijs weerlegt deze verhalen.
Ten eerste werd het niet illegaal om grote katten als huisdier te houden. Het werd alleen een stuk moeilijker om ze legaal te houden. In 2022 bleek uit een onderzoek van gemeentelijke gegevens dat er bijna 2.500 gevaarlijke wilde dieren worden gehouden door particuliere verzamelaars in Engeland, waaronder een cheeta, bergleeuw en sneeuwluipaard die in Cornwall wonen. Je moet een jaarlijkse vergunning aanvragen bij je gemeente, het terrein moet worden geïnspecteerd en je moet een aansprakelijkheidsverzekering afsluiten.
Ik ben altijd sceptisch geweest over deze beweringen dat grote katten op het Britse platteland leven.
Grote katten laten hun sporen na
Ik werk sinds 2007 met grote carnivoren in Afrika en het is duidelijk als er grote katten in de buurt zijn. Je komt regelmatig afdrukken van hun poten tegen langs wegen. Het raspende geluid van het gebrul van een luipaard is van kilometers ver te horen. Vee, meestal runderen, geiten en schapen, wordt aangevallen. Vaak doden luipaarden meer dan één dier tijdens een aanval. In Afrika, waar aaseters zoals gieren en hyena’s zich snel verplaatsen, worden de resten snel opgeruimd, maar je vindt nog regelmatig resten van gedode dieren.
Wilde prooien, zoals onze grote hertenpopulaties, zouden vee niet volledig beschermen tegen grote katten. Er zijn veel studies en meldingen van vee dat is gedood door grote katten in gebieden waar ook veel wilde prooidieren zijn.
Technologie maakt het voor biologen ook gemakkelijker om wilde dieren op te sporen.
Jaguars, luipaarden, tijgers, sneeuwluipaarden, beide soorten nevelluipaarden,
en zelfs leeuwen worden nu routinematig bestudeerd met cameravallen. Een cameraval wordt automatisch geactiveerd door beweging binnen zijn gezichtsveld, zoals die van een dier of een mens. Deze cameravallen kunnen informatie onthullen over de aanwezigheid, afwezigheid, habitatgebruik en -voorkeur, activiteitenpatronen en zelfs het dieet van grote katten.
Dankzij de vooruitgang op het gebied van DNA is het gemakkelijker dan ooit om te onthullen welke diersoort zich in een gebied bevindt. Een speekselstaafje van een gedode prooi, haren gevonden op of in de buurt van een karkas en uitwerpselen kunnen laten zien welke soort, en vaak welk individueel dier, het heeft achtergelaten. Omgevings-DNA, dat wordt verzameld uit water, grond of zelfs de lucht, kan tegenwoordig ook worden gebruikt. DNA dat in de bodem wordt gevonden in sporen van dieren kan bijvoorbeeld bevestigen welke diersoort de afdrukken heeft achtergelaten.
Katten markeren hun territorium vaak met behulp van uitwerpselen, dus ze leggen het op plekken waar ze denken dat andere dieren het zullen opmerken, waardoor het ook makkelijker te vinden is voor onderzoekers.
Toen ik wilde katten bestudeerde in Zambia, zag mijn team vaak vrouwelijke cheeta’s en hun welpen, maar zelden mannetjes.
Met getrainde speurhonden onderzochten we het gebied en verzamelden uitwerpselen waarvan de honden aangaven dat ze van jachtluipaarden afkomstig waren. DNA-analyse wees uit dat de uitwerpselen van zeven mannelijke en 12 vrouwelijke cheeta’s afkomstig waren. Zonder de DNA-analyse hadden we ons niet gerealiseerd dat er zoveel mannetjes in het gebied waren. De DNA-analyse detecteerde ook meer vrouwtjes dan we in voorgaande jaren hadden gezien. In Duitsland, Nederland en België worden routinematig DNA-monsters genomen van uitwerpselen en karkassen van vee om te zien of wolven verantwoordelijk zijn voor aanvallen.
Dergelijk bewijs kan echter worden vervalst. Je kunt foto’s maken van een stuk speelgoed. DNA monsters zoals haren kunnen worden geplant.
De grote weggever
Laten we aannemen dat er grote katten vrij rondlopen in Groot-Brittannië. Grote katten zoals luipaarden en jaguars hebben leefgebieden van tientallen tot honderden vierkante kilometers. Er is geen reden om aan te nemen dat ze hier kleinere gebieden zouden hebben. In Groot-Brittannië zijn er geen onbewoonde gebieden van deze omvang. Ze zouden wegen tegenkomen, ze zouden paden kruisen waar hun pootafdrukken zouden worden opgemerkt door wandelaars.
Als er echt een grote kat op rooftocht was, zou het herkenningsteken herhaalde aanvallen op schapen zijn. Zoals iedereen die ooit een kat heeft gehouden weet, jagen katten op dingen die van hen weg bewegen. Grote katten zijn niet anders en als schapen wegrennen bij het zien van een grote kat, zouden ze hen achtervolgen en grijpen.
Er leven geen inheemse populaties grote katten in het Verenigd Koninkrijk. Zulke grote katten zouden dus in gevangenschap geboren zijn en geen jachtervaring hebben. Schapen in afgesloten velden zouden een onweerstaanbaar doelwit zijn. Boeren zouden snel alarm slaan, en terecht.
In juli 2023 startten de Duitse autoriteiten een grootscheepse schoonmaak in Berlijn en de omliggende bossen nadat een filmpje van een leeuwin online circuleerde. Geen enkele dierentuin meldde een vermist dier, maar toch werd de melding serieus genomen. Kort daarna gaven de autoriteiten groen licht. Op dezelfde manier reageerden de autoriteiten in het Verenigd Koninkrijk snel toen een jonge lynx in 2017 ontsnapte uit een dierentuin in Wales.
Er zijn soms vage foto’s of video’s van grote katten, maar nooit duidelijke foto’s of video’s – of duidelijke foto’s van pootafdrukken, die gemakkelijk te verkrijgen zouden zijn omdat afdrukken niet bewegen. Maar het is de afwezigheid van aanvallen op schapen in zulke gevallen die opmerkelijk is, en een duidelijk teken dat er geen grote kat rondzwerft op het Britse platteland.
Egil Droge werkt bij de Wildlife Conservation Research Unit, een onderzoeksgroep binnen de afdeling Biologie van de Universiteit van Oxford.