Stonehenge tijdens de zonsondergang van de winterzonnewende Chuta Kooanantkul/Shutterstock
Stonehenge staat het meest bekend om zijn verbinding met de hemel en de uitlijning met de zon. Elke midzomernacht verzamelen tienduizenden mensen zich bij Stonehenge om de opkomende zon te vieren en getuige te zijn van de uitlijning met de Heel steen die buiten de cirkel staat. Zes maanden later verzamelt een kleinere menigte zich rond de Hak-steen om getuige te zijn van de midwinterzon die binnen de steencirkel ondergaat.
Maar er bestaat al 60 jaar een hypothese dat een deel van Stonehenge ook op één lijn staat met de maansopgang en maansondergang tijdens wat een grote maanstilstand wordt genoemd. Hoewel een correlatie tussen de layout van bepaalde stenen en de grote maanstilstand al enkele decennia bekend is, heeft niemand het fenomeen bij Stonehenge systematisch waargenomen en vastgelegd.
Dit is wat we proberen te doen in een project dat archeologen, astronomen en fotografen van English Heritage, de universiteiten van Oxford, Leicester en Bournemouth en de Royal Astronomical Society samenbrengt.
Er is nu een overvloed aan archeologisch bewijs dat erop wijst dat de uitlijning van de zon deel uitmaakte van het architectonische ontwerp van Stonehenge. Rond 2500 v.Chr. leken de mensen die de grote stenen plaatsten en een laan groeven in het krijt, de zonnewende-as te willen verankeren in de architectuur van Stonehenge.
Archeologisch bewijs uit het nabijgelegen Durrington Walls, de plek waar de oude mensen die Stonehenge bezochten volgens wetenschappers verbleven, geeft aan dat van de twee zonnewendes het de midwinter was die de grootste menigte trok.
Maar Stonehenge bevat ook andere elementen, zoals 56 kuilen die in een cirkel zijn geplaatst, een aarden wal en greppel, en andere kleinere elementen zoals de vier stationstenen. Dit zijn vier sarsenstenen, een vorm van gesilicificeerd zandsteen die veel voorkomt in Wiltshire, die zorgvuldig werden geplaatst om een bijna exacte rechthoek te vormen die de steencirkel omsluit.
Slechts twee van deze stenen zijn er nog en ze verbleken in vergelijking met hun grotere tegenhangers omdat ze slechts een paar meter hoog zijn. Dus wat zou hun doel kunnen zijn?
Slechts twee stenen van het station staan er nog.
Drone Ontdekkingsreiziger/Shutterstock
Maanstilstand
De rechthoek die ze vormen is niet zomaar een rechthoek. De korte zijden zijn evenwijdig aan de hoofdas van de steencirkel en dit kan een aanwijzing zijn voor hun doel. De langere zijden van de rechthoek lopen langs de buitenkant van de steencirkel.
Men denkt dat deze langere zijden op één lijn liggen met de belangrijkste maanstilstand. Als je de positie van de maansopkomst (of -ondergang) in de loop van een maand zou markeren, zou je zien dat deze beweegt tussen twee punten aan de horizon. Deze zuidelijke en noordelijke grenzen van de maansopkomst (of ondergang) veranderen in een cyclus van 18,6 jaar tussen een minimum en een maximum – respectievelijk de zogenaamde kleine en grote maanstilstand.
De grote maanstilstand is een periode van ongeveer anderhalf tot twee jaar waarin de meest noordelijke en zuidelijke maansopkomsten (of ondergangen) het verst uit elkaar liggen. Wanneer dit gebeurt, komt de Maan op (en gaat onder) buiten het bereik van zonsopkomsten en -ondergangen, wat dit hemelse fenomeen een betekenis kan hebben gegeven.
Het bereik van Maanopkomstposities aan de horizon tijdens kleine en grote maanstilstanden.
Fabio Silva, CC BY-NC
Het sterkste bewijs dat we hebben dat mensen de grote maanstilstand markeren komt uit het zuidwesten van de VS. Het Grote Huis van Chimney Rock, een complex met meerdere verdiepingen dat meer dan 1000 jaar geleden werd gebouwd door het voorouderlijke Pueblo-volk in het San Juan National Forest in Colorado.
Het ligt op een heuvelrug die eindigt bij een natuurlijke formatie van twee rotspilaren – een gebied dat van cultureel belang is voor meer dan 26 inheemse Amerikaanse stammen. Vanaf het uitkijkpunt van het Great House zal de zon nooit opkomen in de opening tussen de pilaren.
Tijdens een grote stilstand komt de Maan echter wel op ontzagwekkende wijze tussen de pilaren op. Opgravingen brachten bewaard gebleven hout aan het licht waardoor onderzoekers de bouw van het Grote Huis konden dateren uit de tijdperken van het jaar.
Van de zes opgravingsdata komen er vier overeen met belangrijke maanstilstandjaren tussen AD1018 en AD1093, wat erop wijst dat de site werd vernieuwd, onderhouden of uitgebreid tijdens opeenvolgende belangrijke maanstilstanden.
Terugkerend naar Zuid-Engeland denken archeologen dat er een verband is tussen de grote maanstilstand en de vroegste bouwfase van Stonehenge (3000-2500 v.Chr.), voordat de sarsen stenen werden aangevoerd.
Verschillende sets gecremeerde menselijke resten uit deze bouwfase werden gevonden in het zuidoostelijke deel van het monument in de algemene richting van de meest zuidelijke maanstilstand, waar ook drie houten palen in de oever waren gezet. Het is mogelijk dat er al vroeg een verband bestond tussen de plaats van Stonehenge en de maan, dat later werd benadrukt toen de stenen rechthoek van het station werd gebouwd.
De grote maanstilstand-hypothese roept echter meer vragen op dan ze beantwoordt. We weten niet of de maanuitlijningen van de stationsstenen symbolisch waren of dat het de bedoeling was dat mensen de Maan er doorheen observeerden. We weten ook niet welke maanstanden dramatischer zouden zijn om mee te maken.
Een zoektocht naar antwoorden
In ons komende werk zullen we proberen de vragen te beantwoorden die de grote maanstilstand-hypothese oproept. Het is onduidelijk of de Maan sterk genoeg zou zijn geweest om schaduwen te werpen en hoe deze zouden hebben samengewerkt met de andere stenen. We zullen ook moeten controleren of de uitlijningen vandaag de dag nog steeds te zien zijn of dat ze worden geblokkeerd door bossen, verkeer en andere kenmerken.
De Maan zal twee keer per maand uitlijnen met de rechthoek van de stationsstenen van
ongeveer van februari 2024 tot november 2025, wat ons genoeg mogelijkheden geeft
om dit fenomeen in verschillende seizoenen en maanfasen waar te nemen.
Om ons onderzoek tot leven te brengen, zal English Heritage in juni 2024 de zuidelijkste maansopgang livestreamen en het hele jaar door een reeks evenementen organiseren, waaronder lezingen, een pop-up planetarium, sterrenkijken en verhalen vertellen.
Aan de andere kant van de Atlantische Oceaan ontwikkelen onze partners bij de US Forest Service educatief materiaal over de grote maanstilstand bij Chimney Rock National Monument. Deze samenwerking zal resulteren in evenementen waar de maanstanden bij Stonehenge en Chimney Rock worden getoond en besproken.
Erica Ellingson ontvangt financiering van het Amerikaanse ministerie van Landbouw. Deze instelling biedt gelijke kansen.
Amanda Chadburn en Fabio Silva werken niet voor, adviseren niet, bezitten geen aandelen in en ontvangen geen financiering van bedrijven of organisaties die baat hebben bij dit artikel, en hebben geen relevante affiliaties bekendgemaakt buiten hun academische aanstelling.
