Vijf ontdekkingen die ons begrip van hoe de oude Egyptenaren

Vijf ontdekkingen die ons begrip van hoe de oude Egyptenaren mummies maakten, veranderden

Merydolla/Shutterstock

Eeuwen nadat de eerste gouden doodskisten naar Europa werden gebracht, spreken de oude Egyptische mummies nog steeds tot de verbeelding. Misschien zijn we onder de indruk van de grootsheid van hun rituelen en tradities. Maar nieuwe ontdekkingen blijven de kijk van wetenschappers op deze oude rituelen op losse schroeven zetten.

Als biomedisch egyptoloog bestudeer ik mummies om meer te weten te komen over het leven in oude volkeren. De laatste 10 jaar heb ik een grote verandering gezien in ons begrip van hoe, waarom en wanneer mummies werden gemaakt. Dit is vooral te danken aan nieuwe wetenschappelijke ontdekkingen. Hier zijn vijf van de belangrijkste die onze kennis over dit oude proces hebben veranderd.

1. Mummificatie is ouder dan archeologen dachten

Decennialang werd aangenomen dat de oudste bekende mummies afkomstig waren uit het tijdperk van het Oude Rijk (ca. 2500-2100 v. Chr.), rond de tijd dat de Egyptenaren meer gebruik gingen maken van doodskisten. Deze mummies zijn zeldzaam, maar ze vertonen tekenen dat ze speciaal zijn voorbereid door balsemers. Mummies van vóór het Oude Rijk zouden op natuurlijke wijze zijn ontstaan door lichamen te begraven in graven in het hete, droge zand. Wetenschappers dachten dat het balsemen was ontwikkeld om lichamen in kisten te bewaren.

Maar chemische tests die in 2014 en 2018 werden gepubliceerd, toonden aan dat harsen en parfums al meer dan 6000 jaar geleden werden gebruikt om de huid van de doden te helpen conserveren, voordat doodskisten gebruikelijk waren en lang voor het tijdperk van het Oude Koninkrijk.

2. Het ‘recept’ varieerde in Egypte

Recente wetenschappelijke studies van mummies en potten die bij de mummificatie werden gebruikt, toonden aan dat de methoden van plaats tot plaats verschilden en niet gestandaardiseerd waren, zoals eerder werd gedacht.

Elke regio had zijn eigen balsemateliers waar mummies werden geproduceerd in een ingewikkeld en streng bewaakt ritueel. Door deze geheimhouding zijn er maar weinig verslagen bewaard gebleven.

Balsemers in politiek belangrijke gebieden zoals Thebe (het huidige Luxor) hadden toegang tot de nieuwste mummificatiematerialen, als onderdeel van een uitgebreid handelsnetwerk. In meer afgelegen gebieden, zoals oases, moesten balsemers zich behelpen. Natron zout, gebruikt om het lichaam te drogen, was zwaar en moeilijk te vervoeren. Harsen en parfums konden duur zijn omdat ze over lange afstanden werden verhandeld in ruil voor andere luxegoederen.

In plaats daarvan ontwikkelden de balsemers in deze afgelegen gebieden creatieve technieken. Ze gebruikten bijvoorbeeld stokken om mummiebundels steviger te maken of om lichaamsdelen die er tijdens de mummificatie afvielen vast te zetten. Ze creëerden ook samengestelde mummies, samengesteld uit de delen van verschillende mensen.

We begrijpen niet helemaal hoe experimenten met mummificatie ontstonden in verschillende gebieden of tijdsperioden. Er was waarschijnlijk een element van vallen en opstaan.

3. Oude verslagen waren niet altijd betrouwbaar

De informatie die we hebben over mummificatie komt voornamelijk van twee oude Griekse schrijvers, Herodotus en Diodorus Siculus. Zij beschrijven de stappen van mummificatie zoals het gebruik van een haak om de hersenen via de neus te verwijderen. Ze vertellen ons ook dat het hart in het lichaam werd gelaten omdat men dacht dat het belangrijk was voor het hiernamaals.

Wetenschappelijke studies met behulp van CT scanning hebben nu aangetoond dat de regels van mummificatie minder strikt waren dan Herodotus en Diodorus Siculus dachten. Slechts bij ongeveer een kwart van de bekende mummies zit het hart nog in het lichaam. En veel mummies hebben hun hersenen nog. Als de balsemers de hersenen eruit haalden, gebruikten ze soms andere methoden om het gezicht niet te beschadigen. Er zijn gaten gevonden in de bodem van de schedel en via verschillende wegen in de neus.

Egyptische mummie close-up detail met hiërogliefen achtergrond

Niet iedereen kon zich nieuw linnengoed of kisten voor hun overleden dierbare veroorloven.
Andrea Izzotti/Shutterstock

4. Egyptenaren upcyclen doodskisten

In het oude Egypte was hout voor doodskisten schaars en duur. Niet iedereen kon zich een nieuwe doodskist of linnen wikkels veroorloven. Een goede kist – maar geen luxueuze – kostte in het Nieuwe Rijk ongeveer vijf geiten of 250 broden.

Upcycling en recycling zijn geen moderne concepten. Om geld te besparen namen balsemers vaak kisten mee uit graven die al in gebruik waren. Deze konden worden overgeschilderd met de naam van de nieuwe eigenaar of de onderdelen werden soms gebruikt om een nieuwe kist te maken. Graven werden vaak overvallen door rovers op zoek naar waardevolle spullen, en daarna werden ze vaak opengelaten. Dit maakte het voor anderen gemakkelijk om het graf te doorzoeken naar kisten en wikkels om opnieuw te gebruiken.

Huishoudelijk linnengoed werd ook vaak gebruikt als mummiewikkel als het eenmaal niet meer bruikbaar was. Moderne onderzoekstechnieken zoals radiokoolstofdatering tonen aan dat deze praktijk wijdverbreid was. Kistmaterialen, linnen wikkels en andere materialen worden soms honderden jaren ouder gedateerd dan de persoon bij wie ze begraven zijn.

5. De toeristische handel verstoorde de geschiedenis

We weten nu dat mummies in musea buiten Egypte niet altijd in de kisten liggen waarin ze ontdekt zijn. Veel mummies krijgen een historische datum op basis van de stijl en decoratie van hun kist. De vorm, decoratie en religieuze teksten op de kisten veranderden in de loop der tijd.

Maar in de 19e en begin 20e eeuw werden mummies verkocht aan toeristen, wetenschappers of verzamelaars. Verkopers stopten goed verpakte mummies in kisten uit verschillende graven om mensen aan te moedigen ze te kopen. De mismatch komt pas aan het licht als een mummie wetenschappelijk wordt bestudeerd.

Het is nu illegaal om mummies of andere oude artefacten uit Egypte mee te nemen. Er zijn echter nog veel mummies in particuliere huizen, meer dan een eeuw geleden gekocht en soms vergeten.

In plaats van één onwrikbare traditie was de Egyptische mummificatie variabel. De funeraire rituelen waarover iemand beschikte, lieten zien hoe belangrijk hij en zijn familie waren. Gemummificeerd worden met de modernste technieken en materialen hielp niet alleen om iemands positie in het hiernamaals veilig te stellen, het was ook een belangrijk teken van status.

Het is onmogelijk te weten wat de volgende archeologische of wetenschappelijke vondst ons zal laten zien. Maar één ding is duidelijk: zelfs oude balsemers moesten soms improviseren.

The Conversation

Jenefer Metcalfe werkt voor de Universiteit van Manchester, UK.

Ubergeek Loves Coolblue

Zou je na het lezen van deze artikel een product willen aanschaffen?
Bezoek dan Coolblue en ontdek hun uitgebreide assortiment.