Bradley Stearn/Shutterstock
Volgens de Crime Survey voor Engeland en Wales voor 2020 hebben 1,6 miljoen volwassenen tussen 16 en 74 jaar sinds hun 16e jaar te maken gehad met seksueel geweld door verkrachting of penetratie (inclusief pogingen daartoe). Maar de overgrote meerderheid heeft geen aangifte gedaan bij de politie. En in het kleine deel van de gevallen dat wel voor de rechter komt, wordt de verklaring van het slachtoffer nauwkeurig onderzocht en met scepsis bezien – vooral als zij onthullen dat zij op de dag dat het gebeurde hadden gedronken.
Maar de eerste studie van mijn team vond dat vrouwen zich details kunnen herinneren, zelfs als ze op dat moment matig dronken waren. Dit betekent dat mensen die weigeren de beweringen van slachtoffers te geloven of aan te vechten “omdat ze dronken waren” vaak ten onrechte een overlevende van een seksuele aanval in diskrediet brengen.
Slachtoffers zeggen meestal dat ze geen aangifte hebben gedaan omdat ze zich beschaamd voelden of dachten dat de politie hen niet zou kunnen helpen of hen gewoon niet zou geloven.
Hun zorgen hebben stichting. Volgens recente cijfers van het ministerie van Binnenlandse Zaken werd in 2022 slechts in 1,5% van de gemelde verkrachtingen een verdachte aangeklaagd. Dit percentage is lager dan het percentage van 6,3% voor roofovervallen of het percentage van 5,9% voor geweldsdelicten tegen personen in dezelfde periode.
Onder invloed
Alcohol is een belangrijke factor in de lage veroordelingspercentages. Bij 80% van de seksuele aanrandingen is alcohol in het spel, maar slachtoffers geven zichzelf eerder de schuld en doen minder snel aangifte als zij vlak voor de aanval alcohol hebben gedronken. Volgens onderzoek van de Northwester University, VS, is het publiek ook meer geneigd om verkrachtingsslachtoffers die alcohol drinken de schuld te geven.
Deze overtuiging over alcohol en seksueel geweld doet justitie zich afvragen of het slachtoffer zich de ontmoeting niet verkeerd herinnert. Zelfs als de politie en de aanklagers het slachtoffer geloven, kunnen het verdedigingsteam en de getuigen van geheugenexperts aanvoeren dat de aanklager zich de consensuele seksuele activiteit ten onrechte herinnert als verkrachting omdat ze toen gedronken had.
Een vrouw houdt een spandoek vast tijdens de Reclaim These Streets Vigil voor Sarah Everard die in 2021 werd ontvoerd en vermoord.
I T S/Shutterstock
De wetenschap toont aan dat alcohol de consolidatie van het geheugen, of de vorming van nieuwe herinneringen, schaadt. Uit onderzoek is gebleken dat mensen zich minder details herinneren van incidenten die ze hebben meegemaakt of waarvan ze getuige waren terwijl ze dronken waren, dan mensen die nuchter zijn.
Wat velen van ons echter niet beseffen, is dat de nauwkeurigheid van de details die mensen rapporteren niet verschilt naargelang de alcoholintoxicatie in omstandigheden van vrije herinnering. Ook het geheugen van saillante, centrale details is waarschijnlijk nauwkeuriger dan dat van perifere details over de gebeurtenis, ongeacht de alcoholintoxicatie.
Tegen deze achtergrond onderzochten wij de effecten van acute alcoholintoxicatie op de nauwkeurigheid waarmee vrouwen zich seksuele ontmoetingen herinneren, zowel met als zonder toestemming.
Het experiment
In onze studie meldden 90 vrouwen zich ’s morgens vroeg in het lab. Ze werden willekeurig toegewezen om wodka en tonic te drinken, of alleen tonic water. Elke deelneemster dronk drie drankjes van standaardformaat, elk binnen vijf minuten, het ene direct na het andere, op een lege maag. Deze hoeveelheid alcohol, geconsumeerd aan deze snelheid, is genoeg voor een fragmentarische black-out, of gedeeltelijk geheugenverlies.
De helft van de deelnemers in elke drankgroep werd verteld dat ze alcohol consumeerden, de andere helft dat ze alleen tonicwater consumeerden, ongeacht de drank die ze werkelijk kregen. Dit werd gedaan om de psychologische effecten van alcohol op het geheugen te controleren. De overtuiging dat je alcohol drinkt kan soms de manier waarop mensen opletten en hun herinneringen rapporteren beïnvloeden.
Vijftien minuten nadat ze hun drankje op hadden, gingen de deelnemers een hypothetisch scenario aan, waarin ze op date gingen met een man genaamd Michael.
Tijdens de oefening beslisten de vrouwen of ze verder wilden gaan met Michael of dat ze het verhaal wilden beëindigen. Tijdens de date kreeg de deelneemster te horen dat haar vrienden naar huis waren gegaan, en Michael had aangeboden haar een lift te geven. Als ze die accepteerde, maakte Michael uiteindelijk seksuele avances naar haar.
Sommige deelnemers (ongeveer 10%) besloten door te gaan en luisterden naar beschrijvingen van consensuele seks. De 90% van de deelnemers die niet meer instemden, kregen te horen dat Michael geen “nee” accepteerde.
Een week later werden alle deelnemers geïnterviewd over het scenario. We vonden dat vrouwen zich de activiteiten waarmee ze hadden ingestemd nauwkeurig herinnerden (tot 90% van de vragen correct beantwoordden), ongeacht de alcoholintoxicatie.
Vrouwen waren minder accuraat in hun antwoorden op vragen over Michael’s gedrag tijdens de verkrachting. Maar zij die alcohol dronken waren even nauwkeurig als zij die geen alcohol dronken.
Vrouwen die dachten dat ze alcohol gedronken hadden, in tegenstelling tot tonic water alleen, waren gemiddeld nauwkeuriger, ongeacht of ze werkelijk alcohol gedronken hadden. Deze bevinding is in overeenstemming met onderzoek waaruit blijkt dat het bewustzijn van vrouwen groter is in situaties waarin het risico op verkrachting groot is, zoals wanneer zij alcohol drinken.
Een nieuwe weg vooruit
Het onderzoek van mijn team is een belangrijke eerste stap in het bestuderen van hoe nauwkeurig vrouwen zich seksuele ontmoetingen herinneren afhankelijk van alcoholintoxicatie. Onze resultaten moeten herhaald worden in andere contexten.
Bijvoorbeeld in studies waar de deelneemster herhaaldelijk wordt geïnterviewd, of voor het eerst wordt geïnterviewd na een relatief lange vertraging. Maar hoe meer algemeen bekend is dat vrouwen zich zelfs bij matige dronkenschap nog details van een aanval kunnen herinneren, hoe waarschijnlijker het is dat ondervragingen in rechtbanken en politiebureaus tot een eerlijk resultaat voor alle betrokkenen leiden.
Het is altijd aan het slachtoffer om al dan niet aangifte van verkrachting te doen. Maar we hopen dat wanneer mensen ervoor kiezen dat te doen, ze erop kunnen vertrouwen dat ze net als de slachtoffers van andere misdrijven zullen worden geloofd.
Heather D. Flowe ontvangt financiering van UK Research and Innovation.
