Witsawat.S/Shutterstock
Wildlife toerisme leeft van onze fascinatie voor dieren en primaten zijn bijzonder aantrekkelijk voor toeristen. Met hun mensachtige gezichten, complexe familiedynamiek en acrobatische capriolen zijn ze een lust voor het oog.
Maar er zijn recent verhalen opgedoken die apen in een meer sinister daglicht stellen. Verslagen over “apenaanvallen”, “duivelapen”, of zelfs “gezichtsschrapende, bottenbijtende apen” zijn gemeengoed geworden in de media. Hebben onze neven primaten zich tegen ons gekeerd?
Bij de recente apenaanvallen zijn verschillende soorten in verschillende landen betrokken. Het gaat onder andere om de langstaartmakaak en de varkensstaartmakaak in Thailand, Japanse makaken in Japan en Hanuman langoeren in India.
De meeste van deze soorten zijn makaken, een diverse groep apen. Maar alle makaken zijn sociaal, intelligent, relatief groot (tussen 4 kg en 9 kg) en ze verplaatsen zich gemakkelijk over de grond. Ze hebben een flexibel dieet, maar geven de voorkeur aan fruit. Ze hebben ook wangzakken waarmee ze snel voedsel kunnen verzamelen en naar een veilige plek dragen om te eten.
Overgewenning
Ongeacht de soort of locatie, een belangrijke factor bij apenbeten en aanvallen is “overgewenning”. Gewenning is een proces dat gebruikt wordt door dieronderzoekers om het vertrouwen van dieren te winnen zodat ze hun gedrag kunnen volgen en registreren, met een beperkte impact van de aanwezigheid van de onderzoekers.
Maar dieren kunnen onbedoeld gewend raken. Eekhoorns in een stadspark die gewend zijn geraakt aan aalmoezen zijn daar een voorbeeld van, maar ook stadsvossen in het Verenigd Koninkrijk, beren in Noord-Amerika en, op veel plaatsen in de tropen, apen.
Lees meer:
Drie verrassende redenen waarom menselijke handelingen bedreigde primaten bedreigen
Wanneer dieren hun angst voor mensen verliezen en een plaag worden, zijn ze over-gehabitueerd. In bijna alle gevallen van overhabituatie is menselijk voedsel de belangrijkste factor. Wat mensen eten is onweerstaanbaar voor wilde dieren. Het is rijk aan voedingsstoffen, licht verteerbaar en verkrijgbaar in vuilnisbakken, onbeheerde rugzakken of zelfs rechtstreeks van mensen.
Vanuit ecologisch oogpunt hebben dieren alle reden om te profiteren van deze hoogwaardige bron. Het is dan ook niet verwonderlijk dat dieren hun angst en natuurlijk gedrag hierop aanpassen.
Hoewel overgewenning als gevolg van het associëren van toeristen met voedsel zeker de belangrijkste drijfveer is voor de gerapporteerde apenaanvallen, betekent dat niet dat elke persoon die gebeten of bedreigd wordt door een aap schuldig is aan het voeren of plagen van de aap.
Een contemplatieve langstaartmakaak in Singapore.
Tan Yong Lin/Shutterstock
Apen zijn erg slim, hebben een lang geheugen en leren van elkaar. Veel groepen zijn zo gewend geraakt aan menselijk voedsel dat ze geleerd hebben toeristen lastig te vallen om het te krijgen. Sommige apen zijn hier zo bedreven in geworden dat ze weten welke voorwerpen waardevol zijn voor toeristen, die ze zullen “ruilen” voor voedsel. Met andere woorden, ze stelen je mobiele telefoon, maar laten hem vallen als je ze wat eten toewerpt.
Een andere belangrijke factor bij apenaanvallen op toeristische trekpleisters is de onbekendheid met de lichaamstaal, gezichtsuitdrukkingen en vocalisatie van de dieren. Zelfs sterk gewende apen zullen normaal gesproken een waarschuwing geven voordat ze iemand aanvallen. Maar mensen die onervaren zijn met apengedrag zullen een dreigende gezichtsuitdrukking vaak verkeerd interpreteren voor een vriendelijke gezichtsuitdrukking. Dit kan leiden tot gevaarlijke ontmoetingen.
Advies
Van wildlife toeristen kan niet verwacht worden dat ze de typische uitdrukkingen en lichaamshoudingen van elke soort begrijpen. Maar sommige dingen kunnen toeristen helpen om veiliger en verantwoordelijker te werk te gaan, ongeacht de primatensoort die ze bekijken.
Geef ze de ruimte. Volgens de International Union for Conservation of Nature, een netwerk van milieuorganisaties, wordt een afstand van zeven meter tot de dieren aanbevolen. Dit helpt de dieren zich niet bedreigd te voelen en vermindert ook het risico op ziekteoverdracht.
Ga niet tussen de dieren en hun route naar veiligheid staan, of tussen volwassenen en jongen.
Vermijd direct oogcontact of het laten zien van je tanden omdat apen dit als agressief kunnen opvatten.
Voor veel primatensoorten zijn veelvoorkomende bedreigingen ontblote tanden (inclusief sommige geeuwen), direct staren met een neergeslagen kop, en korte gebaren of met de handen op de grond slaan. Als een dier een van deze dingen doet, ga dan rustig achteruit.
Voer de apen niet.
Wildlife toerisme draagt meer dan US€100 miljard (£786 miljard) per jaar bij aan de wereldeconomie. Het is ook enorm lonend en kan veel voordelen bieden aan wilde dieren en de gemeenschappen van mensen die in de buurt wonen. Maar we moeten allemaal verantwoordelijke toeristen zijn.
Tracie McKinney is verbonden aan de IUCN SSC Primate Specialist Group's Section for Human-Primate Interactions (SHPI).
