Luisteren naar bepaalde liedjes kan heftige herinneringen oproepen. Pexels/Andrea Piacquadio
Je loopt door een drukke straat op weg naar je werk. Je passeert een straatmuzikant die een liedje speelt dat je al jaren niet meer gehoord hebt. In plaats van de drukte in de stad om je heen op te merken, herleef je mentaal de eerste keer dat je dat liedje hoorde. Het horen van dat muziekstuk brengt je terug naar waar je was, met wie je was en de gevoelens die bij die herinnering horen.
Deze ervaring – wanneer muziek herinneringen oproept aan gebeurtenissen, mensen en plaatsen uit ons verleden – staat bekend als een door muziek opgeroepen autobiografische herinnering. En het is een veel voorkomende ervaring.
Het komt vaak voor als een onvrijwillige herinnering. Dat wil zeggen, we doen geen moeite om zulke herinneringen op te roepen, ze komen gewoon spontaan in ons op.
Onderzoek heeft onlangs uitgewezen waarom muziek zo’n goede cue blijkt te zijn om herinneringen op te roepen. Ten eerste begeleidt muziek veel kenmerkende levensgebeurtenissen, zoals proms, diploma’s, bruiloften en begrafenissen, zodat het een belangrijke rol kan spelen om ons opnieuw te verbinden met deze zelfbepalende momenten.
Muziek trekt ook vaak onze aandacht door de manier waarop het onze geest, ons lichaam en onze emoties beïnvloedt.
Wanneer muziek onze aandacht trekt, vergroot dit de kans dat het samen met details van een levensgebeurtenis in het geheugen wordt gecodeerd. En dit betekent dan dat het kan dienen als een effectieve cue voor het herinneren van deze gebeurtenis jaren later.
Positieve herinneringen
In recent onderzoek ontdekten mijn collega en ik dat de emotionele aard van een muziekstuk een belangrijke factor is in hoe het dient als geheugencue.
Wij vergeleken muziek met andere emotionele geheugencues die volgens een grote groep deelnemers dezelfde emotionele expressie uitstraalden als de muziekfragmenten die wij gebruikten. Zo vergeleken we muziek met “emotionele geluiden”, zoals natuur- en fabrieksgeluiden en “emotionele woorden”, zoals “geld” en “tornado”.
Muziek kan herinneringen oproepen en magische momenten creëren.
pexels/sebastian ervi
Vergeleken met deze emotioneel overeenkomende signalen, riep de muziek niet meer herinneringen op dan de woorden. Maar wat we wel vonden was dat muziek consequenter positieve herinneringen opriep dan andere emotionele geluiden en woorden. Dit was vooral het geval voor negatieve emotionele stimuli. Met name droevige en boze muziek riepen meer positieve herinneringen op dan droevige en boze geluiden of woorden.
Het lijkt er dus op dat muziek het vermogen heeft om ons opnieuw te verbinden met emotioneel positieve momenten uit ons verleden. Dit suggereert dat het therapeutisch gebruik van muziek bijzonder vruchtbaar kan zijn.
Hoe en wanneer
Ook de bekendheid van een muziekstuk speelt, wellicht niet verrassend, een rol. In een andere recente studie vonden we dat bekendere muziek meer herinneringen oproept en spontaner herinneringen naar boven brengt.
Dus een deel van de reden waarom muziek een effectievere cue voor herinneringen kan zijn dan bijvoorbeeld onze favoriete film of ons favoriete boek, is dat we in de loop van ons leven vaker met liedjes bezig zijn dan met films, boeken of tv-programma’s.
De situaties waarin we naar muziek luisteren kunnen ook een rol spelen. Uit eerder onderzoek blijkt dat onwillekeurige herinneringen eerder terugkomen tijdens activiteiten waarbij onze geest vrij is om af te dwalen naar gedachten over ons verleden. Deze activiteiten vragen meestal niet veel van onze aandacht en omvatten zaken als woon-werkverkeer, reizen, huishoudelijk werk en ontspanning.
Dit soort activiteiten komt bijna perfect overeen met de activiteiten die werden geregistreerd in een ander onderzoek, waarin we de deelnemers vroegen een dagboek bij te houden en te noteren wanneer muziek een herinnering opriep, samen met wat ze deden op het moment dat het gebeurde. Wij vonden dat dagelijkse activiteiten die vaak gepaard gaan met het luisteren naar muziek – zoals reizen, klussen of hardlopen – in de eerste plaats leiden tot meer onwillekeurige herinneringen.
Als we naar een muziekstuk van jaren geleden luisteren, lijken we terug te reizen naar dat moment.
pexels/cottonbro studio
Dit in tegenstelling tot andere hobby’s, zoals tv-kijken, waarbij onze geest meer gericht is op de betreffende activiteit en dus minder snel afdwaalt naar scenario’s uit ons verleden.
Het lijkt er dus op dat muziek niet alleen goed is om herinneringen op te roepen, maar ook dat de momenten waarop we eerder naar muziek luisteren, de momenten zijn waarop onze gedachten van nature sowieso eerder afdwalen.
Muziek is ook aanwezig bij veel levensgebeurtenissen die onderscheidend, emotioneel of zelfbepalend zijn – en dit soort herinneringen worden doorgaans gemakkelijker opgeroepen.
De kracht van muziek om ons te verbinden met ons verleden laat zien hoe muziek, herinneringen en emoties met elkaar verbonden zijn – en het lijkt erop dat bepaalde liedjes kunnen fungeren als een directe lijn naar ons jongere zelf.
Kelly Jakubowski werkt niet voor, geeft geen advies, heeft geen aandelen in of ontvangt geen financiering van een bedrijf of organisatie die baat heeft bij dit artikel, en heeft geen relevante banden bekendgemaakt buiten haar academische aanstelling.
