Defensief, onzeker, zelfverzekerd, confronterend: kan uw lichaamstaal onthullen wat u'denkt? Pexels/Jopwell
De meesten van ons hebben wel eens gehoord dat als je je armen over je borst kruist je je defensief opstelt of als je aan je haar friemelt terwijl je praat je nerveus bent – maar zit er echt enige waarheid in sommige van deze lichaamstaalstereotypen?
Lichaamstaal lezen kan een nuttige vaardigheid zijn om te begrijpen hoe iemand zich voelt of wat hij denkt. Maar het is belangrijk te onthouden dat het geen exacte wetenschap is en dat er culturele of individuele verschillen kunnen zijn in hoe mensen zich uitdrukken via lichaamstaal. Zo kan oogcontact in Japan worden beschouwd als een daad van agressie of onbeleefdheid.
Je kunt inderdaad niet alles vertrouwen wat je leest in gidsen over lichaamstaal. In een boek uit 1970 beweerde auteur Ray Birdwhistell bijvoorbeeld dat mensen 20.000 verschillende gezichtsuitdrukkingen hebben. Maar in het Definitive Book of Body Language uit 2004 van Allan en Barbara Pease is dat aantal plotseling verhoogd tot 250.000.
Een kwart miljoen verschillende gezichtsuitdrukkingen – geen wonder dat je een gids over lichaamstaal moet lezen om die te decoderen. Recenter wetenschappelijk onderzoek suggereert dat het werkelijke aantal gezichtsuitdrukkingen dichter bij 21 ligt.
Er zijn boeken over lichaamstaal die succes beloven in de directiekamer, de slaapkamer, bars en restaurants. Ze beloven succes op het werk en thuis, samen met hoe je de “tells” van je vrienden en buren kunt lezen. Deze populaire boeken hebben twee hoofddoelen (behalve geld verdienen) – ze leggen uit hoe je “deskundig” lichaamstaal kunt lezen, maar ook hoe je kunt doen alsof voor een maximaal effect.
Dominante vertoningen
The Definitive Book of Body Language, bijvoorbeeld, vertelt ons dat de kruisvertoning (benen open, kruis iets naar voren gestoken, hand op de riem) wordt gebruikt door “macho mannen en stoere jongens”. Het is een krachtig seksueel signaal, zeggen de auteurs, en ze beweren dat het werkt. Ze schrijven: “Dit gebaar vertelt anderen: ‘Ik ben viriel – ik kan domineren’ en daarom is het een vaste waarde voor mannen op jacht.”
Een dominante kruisvertoning of gewoon poseren met de handen op de heupen? En is zijn glimlach wel echt?
Roman Samborskyi/Shutterstock
Miljoenen mensen kopen deze boeken en proberen de kruisvertoning of de “katapult” na te doen – de zittende versie van de hand-op-de-heup houding, met de handen achter het hoofd en de ellebogen “dreigend uitgestoken”. Volgens de auteurs is dit een bijna uitsluitend mannelijk gebaar “om anderen te intimideren”.
Het is moeilijk om beide weergaven niet een beetje komisch te vinden, deels omdat deze “geheime” betekenissen zo breed worden gedeeld in deze bestsellers en deels omdat ze gewoon inherent belachelijk zijn.
Is dit de katapult of gewoon een schouderstrekking?
ViDI Studio/Shutterstock
Deze boeken staan vol met statische afbeeldingen van de lichaamstaal van effectieve “communicatoren” – en dat is een fundamenteel probleem, want lichaamstaal is dynamisch: het lichaam is in beweging. Je kunt niet de hele dag in een kruisbeeld staan of in de katapult zitten.
Maar dat wil niet zeggen dat lichaamstaal niet belangrijk is. Het belang ervan is enorm, hoewel het niet 12 keer krachtiger is dan verbale communicatie – zoals sommigen beweren.
Nep vs echt
In mijn boek Rethinking Body Language betoog ik dat je, om lichaamstaal nauwkeurig te kunnen lezen, moet weten waar je moet kijken. Er zijn misschien geen 20.000 verschillende gezichtsuitdrukkingen, maar het gezicht kan toch veel onthullen over onderliggende emotionele toestanden. Dat wil zeggen tot de persoon begint te proberen het te controleren, bijvoorbeeld door emoties te maskeren met een glimlach.
Dus hoe kun je een valse glimlach onderscheiden van een echte glimlach? Een echte glimlach omvat de spieren rond de ogen en verdwijnt langzaam van het gezicht. Een nepglimlach verlaat het gezicht abrupt, zoals de Amerikaanse psycholoog Paul Ekman heeft aangetoond in zijn baanbrekende experimenten die emoties en gezichtsuitdrukkingen met elkaar in verband brengen. Om gezichtsuitdrukkingen nauwkeuriger te decoderen, moet je je dus concentreren op wat er gebeurt als de nepglimlach verdwijnt. Het is heel kort, maar het kan heel onthullend zijn.
Een ander probleem met de statische aard van deze lichaamstaalboeken is dat spraak en lichaamstaal nauw met elkaar verbonden zijn, zoals de Amerikaanse psycholoog en expert in psycholinguistiek (de psychologie van taal), David McNeill betoogde in zijn boek Language and Gesture uit 2000.
“Ik ben gelukkig, eerlijk!
Shutterstock/RomarioIen
Als mensen praten maken ze vaak spontane en onbewuste handbewegingen die de inhoud van wat ze zeggen illustreren. Er bestaat geen woordenboek voor deze bewegingen, maar ze ontstaan naast de spraak zelf. Mijn eigen onderzoek heeft aangetoond dat betekenissen worden uitgedrukt in deze bewegingen – en wanneer mensen deze gebaren niet kunnen zien missen ze belangrijke informatie.
Soms komen de gebaren en de spraak niet overeen. Een spreker kan zeggen “mijn partner en ik zijn erg close”, maar zijn handen geven een aanzienlijke afstand aan, in plaats van nabijheid. Een ander zegt “ik heb zeer hoge ambities” maar zijn hand gaat niet zo ver omhoog, wat je zou verwachten als iemand zich echt zo zou voelen.
In Rethinking Body Language heb ik betoogd dat in dit soort gevallen het onbewuste gebaar vaak de betrouwbaardere indicator is van de onderliggende gedachte. Maar je moet weten waar ze het over hebben om de gebaren te kunnen lezen.
Het is veel gemakkelijker om effectief te liegen in de spraak dan in het begeleidende gebaar, omdat deze bewegingen ingewikkelde timings hebben die gekoppeld zijn aan de spraak zelf. De handbeweging begint vlak voor de spraak en dan valt het betekenisvolle deel van het gebaar precies samen met het betreffende woord. Het is moeilijk om deze timing goed te krijgen als je liegt. Ook hier gaat het om de beweging en de timing – en de nauwe en onbewuste verbinding tussen spraak en lichaamstaal.
Geoff Beattie heeft financiering ontvangen van de ESRC voor zijn werk aan het gebaar.