Een in 8 miljard oneinchpunch/Shutterstock
15 november 2022 markeert een mijlpaal voor onze soort, als de wereldbevolking 8 miljard bereikt. Slechts 70 jaar geleden, binnen een mensenleven, waren er slechts 2,5 miljard van ons. In AD1, minder dan een derde van een miljard. Dus hoe zijn we zo succesvol geweest?
Mensen zijn niet bijzonder snel, sterk of behendig. Onze zintuigen zijn nogal zwak, zelfs in vergelijking met huisdieren. In plaats daarvan zijn grote hersenen en de complexe sociale structuren die ze ondersteunen de geheimen van ons succes. Zij hebben ons in staat gesteld de regels te veranderen van het evolutionaire spel dat het lot van de meeste soorten bepaalt, en ons in staat gesteld de omgeving in ons voordeel te vormen.
Maar er zijn veel onbedoelde gevolgen geweest, en nu hebben we de inzet zo hoog opgevoerd dat de door de mens veroorzaakte klimaatverandering miljoenen soorten met uitsterven bedreigt.
De gouden pad (Incilius periglenes) is een uitgestorven amfibie die ooit veel voorkwam in een klein gebied ten noorden van Monteverde, Costa Rica. Amfibieën sterven extreem snel uit als gevolg van klimaatverandering en habitatversnippering.
Inzicht in bevolkingsgroei
De legende vertelt dat de koning van Chemakasherri, dat in het huidige India ligt, graag schaakte en een reizende priester uitdaagde voor een partijtje. De koning vroeg hem welke prijs hij zou willen als hij won. De priester wilde alleen wat rijst. Maar deze rijst moest nauwkeurig geteld worden, met één korrel op het eerste veld van het bord, twee op het tweede, vier op het derde, enzovoort. Dit leek redelijk, en de weddenschap was vastgesteld.
Een schaakbord met op elk veld tweemaal zoveel rijstkorrels als op het vorige. K = duizend, M = miljoen, G = miljard.
CC BY-SA
Toen de koning verloor, droeg hij zijn dienaren op zijn gast te belonen zoals afgesproken. De eerste rij van acht vakjes bevatte 255 korrels, maar aan het eind van de derde rij waren er meer dan 16,7 miljoen korrels. De koning bood in plaats daarvan een andere prijs aan: zelfs de helft van zijn koninkrijk. Om het laatste vakje te bereiken zou hij 18 quintiljoen rijstkorrels nodig hebben. Dat is ongeveer 210 miljard ton.
De koning leerde over exponentiële groei op de harde manier.
In het begin
Ons geslacht – Homo – had een bescheiden begin op de eerste plaats zo’n 2,3 miljoen jaar geleden. We ontstonden in kleine, gefragmenteerde populaties langs de Oost-Afrikaanse kloof. Genetisch en fossiel bewijs suggereert dat Homo sapiens en onze neven de Neanderthalers evolueerden uit een gemeenschappelijke voorouder, mogelijk Homo heidelbergensis. Homo heidelbergensis had iets kleinere hersenen dan de moderne mens. Neanderthalers hadden grotere hersenen dan wij, maar de gebieden die gewijd zijn aan denken en sociale interacties waren minder goed ontwikkeld.
Gezichtsreconstructie van Homo heidelbergensis.
CC BY-SA
Toen Homo heidelbergensis op grotere schaal ging reizen, begonnen populaties van elkaar te veranderen. Het Afrikaanse geslacht leidde tot Homo sapiens, terwijl migratie naar Europa rond 500.000 jaar geleden de Neanderthalers en Denisovanen creëerde.
Wetenschappers discussiëren over de mate waarin latere migraties van Homo sapiens uit Afrika (tussen 200.000 en 60.000 jaar geleden) de Neanderthalers verdrongen of zich met hen vermengden. Moderne mensen die buiten Afrika leven hebben doorgaans ongeveer 2% Neanderthaler-DNA. Het is bijna nul bij mensen met een Afrikaanse achtergrond.
Reconstructie van Homo neanderthalensis.
CC BY-SA
Als er geen controle is, groeien alle populaties met meer geboorten dan sterfgevallen exponentieel. Onze bevolking verdubbelt niet in elke generatie omdat het gemiddelde aantal kinderen per koppel minder dan vier is. De groei is echter in een ongekend tempo versneld. Degenen onder ons die vandaag leven zijn 7% van alle mensen die ooit hebben bestaan sinds het ontstaan van onze soort.
Waarom groeien niet alle soorten?
Biologische interventie zet normaal de rem op populatiegroei. Roofvispopulaties nemen toe als hun prooi overvloediger wordt, en houden de aantallen onder controle. Virussen en andere ziektes razen door populaties en decimeren ze. Habitats raken overbevolkt. Of snel veranderende omgevingen kunnen eens succesvolle soorten en groepen onderuit halen.
Thomas Malthus was beroemd om zijn essay ‘On the Principle of Population’ uit 1798.
Charles Darwin dacht, net als de 18e eeuwse geleerde Thomas Malthus voor hem, dat er een harde grens zou kunnen zijn aan het aantal mensen. Malthus geloofde dat onze groeiende bevolking uiteindelijk ons vermogen om voedsel te produceren zou overtreffen, wat zou leiden tot massale hongersnood. Maar hij voorzag niet de 19e en 20e eeuwse revoluties in landbouw en transport, of de 21e eeuwse vooruitgang in genetische technologie die ons in staat stelde om steeds meer voedsel te produceren, hoe fragmentarisch ook, over de hele wereld.
Onze intelligentie en ons vermogen om werktuigen te maken en technologieën te ontwikkelen hielpen ons de meeste bedreigingen te overleven waarmee onze voorouders werden geconfronteerd. Binnen ongeveer 8.500 jaar ging de mens van de eerste metalen gereedschappen naar AI en ruimteverkenning.
De vangst
We schoppen nu tegen een steeds zwaarder wordend blik. De VN schat dat we in 2050 met bijna 10 miljard zullen zijn. Een gevolg van deze enorme aantallen is dat kleine veranderingen in ons gedrag enorme gevolgen kunnen hebben voor het klimaat en de habitats over de hele wereld. De toenemende energiebehoefte van elke persoon is tegenwoordig gemiddeld twee keer zo groot als in 1900.
Maar hoe zit het met onze neven, de Neanderthalers? Het blijkt dat hun lot in zekere zin minder ernstig was dan we denken. Een maatstaf voor evolutionair succes is het aantal kopieën van je DNA dat verspreid wordt. Volgens deze maatstaf zijn Neanderthalers tegenwoordig succesvoller dan ooit. Toen de Neanderthaler populaties zich voor het laatst onderscheidden van de Homo Sapiens (ongeveer 40.000 jaar geleden) waren er minder dan 150.000 van hen. Zelfs uitgaande van een conservatief gemiddelde van 1% Neanderthaler-DNA in de moderne mens, is er tegenwoordig minstens 500 keer zoveel in omloop als ten tijde van hun “uitsterven”.
Matthew Wills ontvangt financiering van BBSRC, NERC, The Leverhulme Trust en The John Templeton Foundation.
