Honingbijen zijn vitale bestuivers BigBlueStudio/Shutterstock
Een nieuw artikel laat zien hoe de levensduur van de volwassen honingbij de afgelopen 50 jaar met bijna 50% lijkt te zijn gekrompen. Volgens de Europese Rode Lijst voor bijen wordt bijna een op de tien soorten wilde bijen met uitsterven bedreigd. Stel je voor hoe we zouden reageren als de levensduur van mensen zou halveren. Het equivalent zou zijn dat de gemiddelde vrouw in het Verenigd Koninkrijk 41 in plaats van 82 jaar oud zou worden.
Onze toekomst is verweven met bijen. Zonder bijen en andere bestuivers kunnen we de meeste gewassen waarvan we voor ons voedsel afhankelijk zijn niet verbouwen.
Dit onderzoek zou een verklaring kunnen bieden voor de grote bijensterfte in de wereld in de afgelopen decennia. De bijensterfte was bijzonder ernstig in de VS in de winter van 2006-7, toen sommige commerciële imkers 90% van hun kolonies verloren.
Ook in Canada, Australië, België, Frankrijk, Nederland, Griekenland, Italië, Portugal, Spanje, Zwitserland, Duitsland, Finland en Polen is onverklaarbaar veel bijensterfte gemeld. In de koude winter van 2012-13 stierf 29% van de honingbijenvolken in het Verenigd Koninkrijk.
50 jaar gegevens
De auteurs, Anthony Nearman en Dennis van Engelsdorp van de Universiteit van Maryland, gebruikten wiskundige modellen om aan te tonen dat de lagere levensverwachting van bijen kan leiden tot massale sterfte van kolonies. Volgens hun studie is de levensduur van honingbijen in de VS sinds 1969 gedaald van een mediaan van 34 dagen tot slechts 18 dagen.
De auteurs bestudeerden werkbijen die uit bijenkorven werden gehaald en in kooien werden gehouden, niet wilde bijen, wat hun resultaten kan hebben beïnvloed. Maar zo niet, dan is er iets heel verontrustends aan de hand.
We zouden niet zonder bijen kunnen.
Juice Flair/Shutterstock
De auteurs geloven dat moderne honingbijen kunnen lijden aan een hogere prevalentie van ziekten zoals het misvormde vleugelvirus, dat vaker voorkomt sinds de ontdekking ervan 40 jaar geleden, als gevolg van de wereldwijde verspreiding van zijn vector, de varroamijt. Moderne bijen kunnen verzwakt zijn door nieuwe generaties pesticiden die 50 jaar geleden nog niet bestonden.
Vaak is het stuifmeel dat de bijen aan hun larven geven, verontreinigd met pesticiden. Dit zou de zaak kunnen verergeren, omdat bijen die zijn blootgesteld aan lage doses van een zeer giftige groep pesticiden, neonicotinoïden genaamd, een verminderde weerstand hebben tegen ziekten.
Een andere verklaring die de auteurs geven is dat de genen van de bijen veranderd kunnen zijn. De levensduur van honingbijen is gekoppeld aan hun genen. Kunstmatige (door imkers) of natuurlijke selectie kan bijen met een kortere levensduur bevoordelen. Wetenschappers zien dit ook bij andere soorten gebeuren. Zo is kabeljauw nu eerder volwassen en kleiner omdat door overbevissing vissen zelden lang genoeg overleven om groot te worden.
Misschien betekenen stressfactoren in de moderne wereld, zoals pesticiden en ziekten, dat honingbijen zelden lang overleven. Dus zou hun evolutie een snelle levensstijl kunnen bevorderen.
Ieders probleem
Bijen worden al geconfronteerd met veel druk op hun overleving. Uit een afzonderlijke studie van de Universiteit van Bristol, die in november 2022 werd gepubliceerd, bleek dat meststoffen het elektrische veld van planten veranderen, waardoor de manier waarop bijen bloemen waarnemen verandert. Dit weerhoudt hen ervan bloemen te bezoeken. En bijenhabitats verdwijnen. Sinds de jaren 1930 is 97% van de wilde bloemenweiden in het VK verloren gegaan door de intensivering van de landbouw.
Hoe fascinerend ook, deze nieuwe studie roept meer vragen op dan ze beantwoordt (zoals goede wetenschap meestal doet). De gegevens zijn gebaseerd op groepen werkbijen in kooien. Deze methode wordt vaak gebruikt om de effecten van stressfactoren (zoals pesticiden) op bijen te bestuderen.
Bij dit soort experimenten zetten onderzoekers normaal gesproken controlegroepen op hetzelfde moment en onder identieke omstandigheden op. Nearman en van Engelsdorp gebruikten de historische gegevens van controlegroepen in veel van dergelijke studies die sinds 1969 in de VS zijn uitgevoerd. Zoals de auteurs erkennen, is dit een zwak punt in hun rapport.
Ze kunnen niet garanderen dat de laboratoriumomstandigheden hetzelfde zijn gebleven sinds 1969. Misschien gebruikten oudere studies houten kooien en moderne plastic. De kooien kunnen kleiner of groter zijn geworden. De ariflow in moderne incubators kan nu sneller zijn – of langzamer. Zulke details worden zelden genoteerd. Alles wat de afgelopen 50 jaar veranderd is, kan de kortere levensduur verklaren.
Het zal niet gemakkelijk zijn voor wetenschappers om de bevindingen van de studie te ontrafelen. Maar als we historische gegevens kunnen vinden over de levensduur van wilde honingbijen uit voorgaande decennia, kunnen we die vergelijken met metingen uit de wereld van vandaag. Dit zou wetenschappers helpen uit te sluiten dat de resultaten van de studie beïnvloed zijn door laboratoriumomstandigheden.
Verminderde levensverwachting van bijen betekent verminderde bestuiving. Bijen en andere bestuivende insecten zijn essentieel voor een goede oogst van 75% van de gewassen die we wereldwijd verbouwen. Ze bestuiven ook ongeveer 80% van alle wilde planten. Alle bijensoorten staan voor vergelijkbare uitdagingen als honingbijen, maar we weten niet of hun levensverwachting is veranderd. Als bijen in het wild echt minder lang leven, moeten we weten waarom.
Dave Goulson werkt niet voor, heeft geen adviesfuncties, bezit geen aandelen in en ontvangt geen financiering van bedrijven of organisaties die baat hebben bij dit artikel, en heeft geen relevante banden bekendgemaakt buiten zijn academische aanstelling.
