Antidepressiva kunnen mensen helpen te functioneren in het dagelijks leven. fizkes/Shutterstock
Versterkingsgevoeligheid is een belangrijk gedragsproces dat ons in staat stelt te leren van onze omgeving door middel van positieve/belonende of negatieve feedback. Wanneer we samenkomen met vrienden of gaan hardlopen, sturen chemische stoffen in onze hersenen ons signalen die ons op hun beurt een goed gevoel geven over wat we doen. We weten dat depressieve patiënten na langer gebruik van antidepressiva vaak “emotionele afstomping” melden, waarbij ze een afstomping van zowel positieve als negatieve emoties ervaren. Maar het kan moeilijk zijn om te bepalen of deze symptomen het gevolg zijn van de depressie zelf of van de behandeling met medicijnen.
Onze nieuwe studie, waarbij gezonde vrijwilligers werden gebruikt, is de eerste die aantoont dat chronisch gebruik van antidepressiva de gevoeligheid voor zowel positieve beloning als negatieve feedback vermindert, en deze bevinding kan het doffe gevoel verklaren dat sommige depressieve patiënten ervaren.
De WHO schat dat ongeveer 350 miljoen volwassenen, oftewel 5% van de wereldbevolking, een depressie hebben. Het is wereldwijd de belangrijkste oorzaak van invaliditeit.
Aangezien aan patiënten met een depressie onbeperkt selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s) kunnen worden voorgeschreven, is het belangrijk de langetermijneffecten ervan te begrijpen. Ons recente artikel, gepubliceerd in Neuropsychopharmacology, is het eerste dat de cognitieve, gedrags- en emotionele effecten van langdurige SSRI’s bij gezonde mensen onderzoekt. Zonder studies op gezonde vrijwilligers is het moeilijk om de oorzaak van de symptomen van patiënten vast te stellen. Zo vertonen niet-gemedicineerde patiënten met een depressie vaak cognitieve stoornissen, waaronder een verhoogde gevoeligheid voor negatieve feedback, wat kan duiden op een depressie en niet op antidepressiva als oorzaak.
Escitalopram is een effectieve behandeling voor veel mensen met een matige tot ernstige depressie en is een van de best verdragen SSRI’s. Onze studie testte 66 gezonde vrijwilligers die ofwel een placebo of het SSRI-medicijn escitalopram kregen gedurende minstens 21 dagen.
Wij vonden dat escitalopram de gevoeligheid voor versterking van de deelnemers verminderde in vergelijking met degenen die een placebo kregen.
Deze bevindingen toonden ook aan dat de hersenstof serotonine, bekend als de “happy chemical” betrokken is bij het leren van versterking bij gezonde mensen. De lagere gevoeligheid voor versterking die werd vastgesteld in de escitalopram-groep kan vergelijkbaar zijn met het afstompende effect (zich emotioneel verdoofd voelen) dat vaak wordt gemeld door patiënten tijdens een SSRI-behandeling.
Het afstompend effect kan ertoe bijdragen dat patiënten hun behandeling te vroeg willen stoppen. Niet iedereen die SSRI’s gebruikt zal echter het emotionele afstompingseffect ervaren. Bovendien kan dit afstompen ook een belangrijk onderdeel zijn van het therapeutische proces door het temperen van de negatieve emoties en de angst die depressieve patiënten voelen.
Eén behandeling is niet geschikt voor iedereen
Depressie kan vele oorzaken hebben, waaronder genetica – die ook van invloed kan zijn op onze reactie op medicijnen die zowel voor recreatieve doeleinden als voor voorgeschreven medicijnen worden gebruikt. Een studie in 2022 toonde aan dat depressieve patiënten individuele cognitieve profielen hebben, die artsen misschien kunnen gebruiken om te helpen bepalen welke patiënten waarschijnlijk baat zouden hebben bij een SSRI-behandeling. Er is echter nog niet genoeg onderzoek om gepersonaliseerde geneesmiddelenbehandelingen mogelijk te maken.
Het is niet gemakkelijk te zeggen wie baat heeft bij antidepressiva.
ldutko/Shutterstock
Hoewel er onder wetenschappers veel discussie is geweest over de werking van SSRI-behandelingen, zijn het effectieve behandelingen voor matige en ernstige depressies. Een recente studie beoordeelde 21 verschillende antidepressiva en vond dat ze allemaal effectiever waren in vergelijking met placebo. De eerste lijn van behandeling voor matige tot ernstige depressieve stoornis is SSRI’s, die de serotonineniveaus in de hersenen verhogen. Belangrijk is dat in een afzonderlijke studie uit 2022 de serotonineafgifte in de hersenen werd beoordeeld en werd vastgesteld dat deze bij patiënten met een depressie lager is dan bij gezonde mensen. Serotonine is betrokken bij een aantal cognitieve, gedrags- en emotionele functies.
Nieuwe benaderingen
Niet alle patiënten met een depressie reageren op psychologische behandelingen of SSRI’s en daarom zoeken wetenschappers naar andere nieuwe behandelingen. Esketamine, bijvoorbeeld, is een nieuw geneesmiddel voor therapieresistente depressies dat onlangs is goedgekeurd door de regelgevende instantie in de VS (FDA). Het werkt op een andere reeks receptoren in de hersenen, NMDA genaamd, die verbonden zijn met glutamaat, een andere chemische stof in de hersenen.
Voor veel mensen die aan een depressie lijden, verbeteren SSRI’s hun toestand aanzienlijk. Het geeft hen een betere levenskwaliteit en verbetert hun vermogen om in het dagelijks leven te functioneren. Het is mogelijk dat als we depressie vroegtijdig kunnen opsporen, we het effectief kunnen behandelen met alleen psychologische behandelingen. De wetenschap heeft aangetoond dat er activiteiten en methoden zijn, zoals lichaamsbeweging, levenslang leren en sociale interactie, die de cognitie en het welzijn kunnen bevorderen. Als we deze methoden vanaf jonge leeftijd toepassen, zullen we in de toekomst als samenleving misschien een betere geestelijke gezondheid en een beter welzijn hebben.
Barbara Jacquelyn Sahakian ontvangt financiering van de Leverhulme Trust en de Lundbeck Foundation. Haar onderzoekswerk wordt uitgevoerd binnen de NIHR Cambridge Biomedical Research Centre (BRC) Mental Health and Neurodegeneration Themes en de NIHR MedTech and in vitro diagnostic Co-operative (MIC). Ze adviseert voor Cambridge Cognition.
Christelle Langley wordt gefinancierd door de Leverhulme Trust.
Gitte Knudsen is spreker geweest voor H Lundbeck en Sage Biogen. Zij is tevens voormalig voorzitter van het ECNP en treedt op als consultant voor Onsero, Sanos en Pangea.
Zij ontvangt onderzoeksfinanciering van de EU, de Deense Onderzoeksraad en verschillende particuliere stichtingen verstrekken onbeperkte subsidies voor haar onderzoek, bijvoorbeeld de Lundbeck en de Novo Nordisk Foundation.
