Als het op praten over de dood aankomt, hebben we geen tekort aan eufemismen. Dit is misschien wel het beroemdst geïllustreerd in Monty Python’s dode papegaai sketch uit 1971. Een medewerker van een dierenwinkel dringt er bij een klant op aan dat zijn nieuwe papegaai “niet dood is, maar rustend, verdoofd, hunkerend naar de fjorden, kippend op zijn rug, moe en uitgeput na een lange krak”. De klant antwoordt: “Het is een ex-papegaai, overleden, onzichtbaar naar het koor gegaan, is de madeliefjes aan het opdrijven, gestorven, overgegaan, is niet meer, heeft opgehouden te bestaan. Het is verlopen en gegaan om zijn maker te zien, is een beroofd van het leven, overleden papegaai die rust in vrede.”
Openlijk praten over de dood – en sterven – kan moeilijk zijn. Mensen die voor iemand hebben gezorgd die stervende is, blijken dit gemakkelijker aan te kunnen. Hun ervaring helpt hen de barrières te overwinnen die zo velen van ons voelen.
Kunnen praten over dood, sterven en verlies is een belangrijk aspect van wat psychologen en specialisten in de palliatieve zorg “omgaan met de dood” noemen. Dit is de praktische kennis over hoe toegang te krijgen tot, inzicht te krijgen in en weloverwogen keuzes te maken over zorgopties rond het levenseinde en de dood. Het geeft rechtstreeks vorm aan de beslissingen die we nemen over de zorg die we ontvangen en over ons vermogen om voor anderen te zorgen.
Mensen vinden het moeilijk om over de dood te praten.
Shutterstock
De resultaten van de volkstelling van 2021 in het Verenigd Koninkrijk laten zien dat er een groter aandeel ouderen in onze samenleving is dan in de voorgaande decennia. Een vergrijzende bevolking gaat natuurlijk gepaard met een hoger aantal sterfgevallen en een grotere druk op het gezondheidszorgstelsel.
Waarom we niet over de dood praten
We hebben in 2019 een online enquête uitgevoerd, waarbij 381 volwassenen in Noord-Ierland werd gevraagd wat hen ervan weerhoudt om meer over de dood en sterven te praten.
We ontdekten dat mensen zich slecht toegerust voelen om over de dood te praten. Wanneer ze met iemand anders over de situatie van die persoon praten, zijn ze bang dat ze misschien de verkeerde dingen zeggen, of niet in staat zijn om die persoon te helpen navigeren door de emoties die deze gesprekken met zich meebrengen. Zoals een vrouw het verwoordde:
Soms wil je voorkomen dat je iemand van streek maakt, ook al weet je dat het goed voor hem zou zijn om te praten
Omgekeerd, op de vraag wat hen zou aanmoedigen om meer over dood en sterven te praten, stelde een jonge vrouw voor:
Als je de polariteit vergelijkt, tussen geboorte en dood, van hoeveel het erkend wordt, is het bizar. De dood is net zo’n groot deel van het leven … Als we het allemaal konden omarmen en er een gevoel van gemeenschap en kameraadschap in konden brengen, zou het niet zo donker en beangstigend zijn.
Wat is kennis over de dood?
In 2021 hebben we 8.077 Britse volwassenen ondervraagd. Uit onze resultaten bleek dat de meeste mensen in hun laatste levensdagen het liefst geen pijn en andere symptomen meer zouden hebben, in het gezelschap van hun dierbaren zouden zijn en hun waardigheid en respect zouden willen behouden. Desondanks gaven de meesten aan met niemand over hun wensen te hebben gesproken.
We weten dat als de gezondheid van mensen achteruit gaat, het risico bestaat dat zij het vermogen verliezen om belangrijke beslissingen te nemen over hun zorg aan het einde van hun leven en bij hun overlijden. Het is dus van cruciaal belang dat zij zich van tevoren kunnen uitspreken.
Er zijn verschillende aspecten aan het in staat stellen van mensen om te leren omgaan met de dood. Praten over de dood is belangrijk, maar mensen hebben ook andere vaardigheden en kennis nodig om praktische steun te kunnen bieden rond het levenseinde en de dood.
We hebben ontdekt dat mensen in het Verenigd Koninkrijk vaak niet weten hoe ze moeten navigeren door het gezondheidssysteem aan het einde van het leven of uitvaartopties voor zichzelf of anderen. Bijna de helft van de Britse
respondenten die we spraken, meldden dat ze niet wisten waar ze informatie konden vinden over hoe ze de zorg aan het einde van het leven konden plannen. En meer dan de helft van de ondervraagden wist niet waar ze steun konden vinden bij rouwverwerking.
Zorg vanuit de gemeenschap is nodig voor mensen aan het eind van hun leven.
Shutterstock
Specialisten op het gebied van volksgezondheid, waaronder de Britse liefdadigheidsinstelling Compassionate Communities, erkennen steeds meer dat dood, sterven en verlies zowel centraal staan als onlosmakelijk verbonden zijn met de sociale context. Met andere woorden, ze vinden niet plaats in een vacuüm. Ze zijn, zoals de volksgezondheidssocioloog Prof. Allan Kellehear ons eraan herinnert, “ieders verantwoordelijkheid”.
Iedereen die het einde van zijn leven nadert, voor iemand zorgt die stervende is of rouwt om het verlies van een dierbare, heeft steun nodig. En de nieuwe volksgezondheidsbenadering van zorg aan het einde van het leven in het Verenigd Koninkrijk pleit ervoor dat deze steun het beste kan worden geboden door zorgverleners die samenwerken met de dood geletterde gemeenschappen van familie, vrienden en buren.
Onderzoekers voorspellen dat in 2040 de meeste sterfgevallen thuis of in verzorgingstehuizen zullen plaatsvinden. Het is nog nooit zo belangrijk geweest om mensen in staat te stellen om voor hun eigen levenseinde te zorgen en voor de mensen om hen heen.
Lisa Graham-Wisener werkt niet voor, geeft geen advies aan, heeft geen aandelen in, en ontvangt geen financiering van bedrijven of organisaties die baat hebben bij dit artikel, en heeft buiten haar academische aanstelling geen relevante affiliaties bekend gemaakt.
