Macronatura.es/Shutterstock
Je tilt een steen op en er staart een klein insect naar je met een gekrulde staart en nijptangen klaar om wie weet wat toe te brengen. Dan zie je zijn begeleiders – kleine witte insecten, ineengedoken onder je. Moet je de steen laten vallen en ze de kop indrukken, of ze met rust laten?
Wat je hebt ontdekt is een familie van een van de minst geliefde, maar een van de meest zorgzame insecten van Groot-Brittannië – een oorworm.
Slechts ongeveer 1% van de insectensoorten tonen ouderlijke zorg. Oorwormen zijn daar één van.
Vrouwtjes bouwen een ondergrondse kamer en leggen 30 tot 60 eitjes die ze beschermen en schoonhouden van schimmels door te “likken”. Als een mol of een ander gravend dier haar eitjes verstrooit, verzamelt zij ze ijverig weer bij elkaar.
Ze komen uit na ongeveer 70 dagen, normaal laat in de winter. Zoeken naar voedsel in de winter wanneer roofdieren hongeriger zijn dan normaal is riskant, maar het helpt de moeder ervoor te zorgen dat haar baby’s overleven tot ze volwassen zijn, omdat het betekent dat ze veilig in hun kamer kunnen blijven tot ze groter zijn.
Tegen het einde van de lente zijn de baby “pruiken” verspreid. Het vrouwtje kan dan een tweede, kleiner broedsel krijgen met eieren die bevrucht zijn van de oorspronkelijke paring.
Moeder oorwurmen nemen het ouderschap serieus.
Frauenversand Cleopatra/Shutterstock
Moederlijke tederheid lijkt te zijn ingebouwd in de genen van een oorworm, aangezien pruiken die kunstmatig zijn grootgebracht later zorgzaamheid tonen aan hun eigen baby’s. Zorgzame ouders maken optimaal gebruik van de mogelijkheid om hun genen door te geven, ondanks de energiekosten.
Daarentegen is er een soort wesp die haar eieren zal verzegelen in een nest met slechts voldoende voedsel voor een paar larven, waarbij de sterksten hun broertjes en zusjes opeten. Dit is eerder ouderlijke bevoorrading dan ouderlijke zorg.
Slimme vleugels
Oorwurmen zijn op andere manieren ongewoon. Ze behoren tot de orde Dermaptera (“huidvleugels”), een verwijzing naar hun verkorte, leerachtige voorvleugels, ook wel tegmina genoemd. Deze beschermen de met vlies bedekte achtervleugels. Sprinkhanen, wandelende insecten en kakkerlakken hebben ook huidvleugels.
Oorwurmen reageren op aanraking, bekend als positieve thigmotaxis, zodat ze gewoonlijk in kleine ruimtes kruipen. Als aanpassing aan dit gedrag zijn hun achtervleugels onder de tegmina gevouwen. Mogelijk komt de naam “oorworm” van hun oorvormige achtervleugel, die zo ingewikkeld gevouwen is dat hij bestudeerd is voor technische oplossingen, van zelfvouwende tenten tot ruimtevaart.
Deze oorworm ziet eruit alsof hij op een ligstoel zou kunnen liggen.
Tien Hong/Shutterstock
Het woord “earwig” komt van het Oudengelse “ēare” (oor), en “wicga” (insect). Verschillende soorten insecten, waaronder vliegen, motten en krekels dringen de oren van mensen binnen en moeten zorgvuldig worden verwijderd.
Maar ze boren zich niet in je hersenen, met welke verhalen je oudere broers en zussen of klasgenoten je ook traumatiseerden. Oorwurmen kunnen menselijke oren binnendringen omdat ze de voorkeur geven aan nauw contact, niet omdat ze je kwaad willen doen.
Als je bedenkt dat de mens zoveel insecten heeft uitgeroeid dat de natuur dreigt in te storten, is het idee dat deze insecten gevaarlijk zijn lachwekkend.
Er zijn bijna 2.000 soorten oorwormen.
scott conner/Shutterstock
Niet alleen voor de show
Het meest opvallende kenmerk van Europese oorwurmen zijn hun eindtangen. Deze worden gebruikt ter verdediging, om prooien uit te schakelen en bij paringsrituelen. De tang is recht bij vrouwtjes en gebogen bij mannetjes.
Ze verschillen ook tussen de mannetjes. Die met kortere, sterk gekromde krachtpatsers worden brachylabisch genoemd. Mannetjes met een lange, rechtere tang worden macrolabisch genoemd. Macrolabische mannetjes hebben meer succes bij het paren en onderbreken lopende copulaties met minder goed bedeelde oorwurmen.
Eén studie onderzocht de relatie tussen de grootte van de tang en de efficiëntie van het immuunsysteem van oorwurmen. Zij vond dat de grootte van de tang in verhouding staat tot de hemocytenconcentraties. Bij insecten zijn hemocytencellen cruciaal in het voorkomen van infectie. Brachylabische mannetjes produceerden meer hemocyten bij infectie met bacteriën dan macrolabische oorwurmen.
Close-up van de Oeverworm, Labidura riparia , een van de grootste oorwormen uit de Gard, Frankrijk.
Wirestock Creators/Shutterstock
Net als wij kunnen oorwurmen een sociaal stelletje zijn. In de herfst geven ze een feromoon af dat andere oorwurmen aantrekt. Dit is in de eerste plaats om te paren, maar oorwurmen verzamelen zich in hun winterslaap, een beetje zoals lieveheersbeestjes. Nimfen ? produceren ook feromonen om moederlijke zorg aan te moedigen.
Het hof maken gebeurt met de tang. Mannetjes zwaaien ermee in de lucht en gebruiken ze om het vrouwtje te strelen en vast te pakken, maar ze worden niet gebruikt bij de paring. Het paar paart staart aan staart voor de spermaoverdracht, die verschillende uren kan duren.
Mannetjes en vrouwtjes kunnen meerdere partners hebben. Ze kunnen bij elkaar blijven nadat het vrouwtje een hol heeft gemaakt en haar eieren heeft gelegd, maar mannetjes keren meestal terug naar de oppervlakte om te foerageren.
Zijn oorwurmen goed of slecht?
Ze dragen geen bekende menselijke ziekteverwekkers bij zich, maar kunnen met hun tang een licht kneepje geven. Ze zijn soms tuin- of tuinbouwplagen. Ze beschadigen planten, vooral dahlia’s, sla, aardbeien, aardappelen en rozen.
Maar oorwurmen zijn ook nuttig voor ons. Als consumenten van organisch materiaal versnellen ze de ontbinding van compost. Ze zijn de ongediertebestrijders van de natuur, en op planten eten ze bladluizen, mijten en insectenlarven. Als u liever afstand houdt, kunt u ze vangen met een vochtige, opgerolde krant, of bestrijden met niet-chemische methoden, waaronder diatomeeënaarde (een natuurlijk gesteente dat kan worden verkruimeld tot een fijn wit poeder).
Oorwurmen dringen huizen binnen via kieren en spleten en kunnen zich met hun verzamelferomoon verzamelen in vochtige kelders, pantry’s of badkamers. Maar ze zijn niet schadelijk voor uw huis en zullen zich binnenshuis niet voortplanten.
Ze tonen het belang aan van moederlijke zorg en biologische afweging. Ze helpen ons misschien beter om structuren te ontwerpen die in kleine ruimtes passen, maar uitgroeien tot iets veel groters.
Misschien is de afkeer van mensen voor oorwurmen vergelijkbaar met de reactie die mieren krijgen, wanneer je een steen optilt en een ziedende kolonie aantreft. Sommige onderzoekers geloven dat hun aantallen een bedreiging vormen voor het verlangen van de mens om individueel en onafhankelijk te zijn.
Hier onderbreek je een meestal vredig gezinsleven, met moeder en pruiken opgeschrikt door een plotse steek van licht. Plaats voorzichtig de steen terug. Ze willen net zo graag met rust gelaten worden als jij.
Christopher Terrell Nield werkt niet voor, geeft geen advies, heeft geen aandelen in of ontvangt geen financiering van een bedrijf of organisatie die baat heeft bij dit artikel, en heeft geen relevante banden bekendgemaakt buiten zijn academische aanstelling.
