De witnek jacobin (Florisuga mellivora) is een kolibrie van gemiddelde grootte… Milan Zygmunt/Shutterstock
Het is makkelijk om aan te nemen dat alle dieren een nette scheidslijn tussen de geslachten hebben omdat…
de verschillen in uiterlijk tussen mannetjes en vrouwtjes zo opvallend kunnen zijn. Maar hoe meer wetenschappers leren over wilde dieren, hoe duidelijker het is dat de natuur geen wetboek heeft.
De meeste mensen weten dat mannelijke zeepaardjes zwanger worden en bevallen. Toch onthult onderzoek meer over dieren die de verwachtingen tarten als het gaat om geslachtsnormen.
Om te begrijpen waarom sommige soorten bijzondere eigenschappen of uiterlijke kenmerken hebben ontwikkeld, moet je weten waarom de mannetjes en vrouwtjes van veel soorten zo verschillend van elkaar zijn geworden. In het grootste deel van het dierenrijk hebben vrouwtjes een eindig aantal eitjes, terwijl mannetjes een oneindig aantal zaadcellen hebben.
Dit staat bekend als anisogamie en veroorzaakt meestal dat mannetjes met elkaar concurreren om vrouwtjes door de evolutie van wapens zoals een gewei bij herten, of versieringen zoals de prachtige staart van de pauw. Bijgevolg is het in het belang van vrouwtjes om kieskeuriger te zijn bij hun paringspartners.
Mannelijke pauwen zijn moeilijk te negeren.
Andrey Bocharov/Shutterstock
Deze verschillen in uiterlijk van de geslachten zijn ontstaan door een proces dat seksuele selectie wordt genoemd.
1. De wilde eend
Een goed voorbeeld hiervan is de wilde eend, een van de meest voorkomende eenden ter wereld. De bruine kleur van de veren van de vrouwtjes evolueerde door natuurlijke selectie waarbij de sterksten overleven; in dit geval degenen die gecamoufleerd zijn voor roofdieren.
De heldere blauwe en groene veren van de mannelijke wilde eenden maken hen opvallend tegen hun achtergrond, maar het verhoogt ook hun aantrekkelijkheid. De vrouwtjes kiezen de “meest sexy” mannetjes op basis van hun verenkleed. Bij de meeste soorten zijn de mannetjes dus felgekleurd en de vrouwtjes hebben een somber uiterlijk.
Mannelijke en vrouwelijke wilde eenden zien er heel verschillend uit.
Sergey Muhlynin/Shutterstock
Maar dit is niet altijd het geval. Evolutie heeft enkele ongelooflijke wendingen in het verhaal van de natuur gecreëerd.
2. De witnek jacobin
Uit een recente studie blijkt dat ongeveer 20% van de vrouwelijke witnek jacobins (een kolibriesoort uit Midden-Amerika) een iriserend blauw en groen verenkleed heeft dat de kleur van de mannetjes nabootst.
Hoewel de vrouwtjes de mannetjes alleen qua uiterlijk en niet qua gedrag imiteren, genieten ze het voordeel van de agressievere mannetjes. Mannetjes mijden vrouwtjes met een sierkleed, wat betekent dat ze met rust worden gelaten en beter toegang hebben tot voedsel.
3. De narwal
Narwal paar samen zwemmend in de oceaan (3d rendering)
Stippel Yeti/Shutterstock
De narwal, of eenhoorn van de zee, is een Arctische walvis die een lange spiraalslagtand heeft, tot drie meter lang. De mannetjes gebruiken de slagtand om vrouwtjes aan te trekken en mannelijke rivalen te waarschuwen. Het mannetje met de grootste slagtand is het meest dominant en heeft de meeste paringskansen.
Een klein deel van de vrouwtjes heeft echter slagtanden. Het is niet bekend waarom. Maar als slagtanden de overlevingskansen vergroten (door roofdieren af te weren of voedsel te spietsen), dan zou dit via natuurlijke selectie geëvolueerd zijn bij zowel mannelijke als vrouwelijke narwallen. Aangezien de aanwezigheid van een slagtand grotendeels beperkt is tot de mannetjes, is het mogelijk dat de vrouwtjes met slagtanden op dezelfde manier profiteren als de kolibries.
4. De gestreepte knopstaart
Vrouwtjes hebben meer opvallende markeringen.
Super Prin/Shutterstock
Sommige soorten, zoals de gestreepte knopstaart (een Zuid-Aziatische grondvogel) vertonen een complete rolomkering. Vrouwtjes zijn groter dan mannetjes en hebben een zwarte keel- en borstvlek die de mannetjes missen. De vrouwtjes maken een luide roep om mannetjes aan te trekken en vechten om toegang tot de partners.
Zodra een paar gepaard heeft, gaat het vrouwtje naar haar volgende partner, terwijl het mannetje de eieren moet uitbroeden en de kuikens alleen moet grootbrengen. Hier hangt echter een prijskaartje aan. In het dierenrijk hebben de meeste vrouwtjes een langere levensverwachting dan mannetjes, maar vrouwelijke knoopstaarten hebben een levensduur van vier jaar, bijna de helft van die van mannetjes.
5. De kraag
Het zijn niet alleen de vrouwtjes die profiteren van het overnemen van mannelijke uiterlijkheden of eigenschappen. De kemphaan (een waadvogel uit Noord-Europa en Azië) is genoemd naar de kraag van veren die zich tijdens het broedseizoen om de nek van de mannetjes ontwikkelt, vergelijkbaar met de Elizabethaanse kragen die in de 17e eeuw werden gedragen. Mannetjes met meer indrukwekkende kragen trekken meer vrouwtjes aan.
De best gekuifde mannetjes hebben dus keuze te over, terwijl sommige mannetjes eindigen als eenzame harten zonder kansen om te paren. Maar deze ontevreden mannetjes hebben een manier gevonden om de spelers met hun eigen spel te verslaan. Sommige mannetjes kopiëren vrouwtjes tijdens het broedseizoen, zodat ze dicht genoeg bij de vrouwtjes kunnen komen om stiekem te paren.
De grootte van de manchet is heel belangrijk voor deze vogels.
Simonas Minkevicius/Shutterstock
Sommige kemphanen die zich voordoen als vrouwtjes zullen zelfs andere mannetjes weglokken van de vrouwtjes. De pseudo-vrouwtjes gaan dan terug om te paren als de kust veilig is.
6. Hyena’s
Hyena’s leven in een matriarchaat.
Lua Carlos Martins/Shutterstock
Misschien wel het meest fascinerende dier is de gevlekte hyena van Afrika ten zuiden van de Sahara, waar de vrouwtjes de clans domineren. Zij doen het grootste deel van de jacht en voeden de jongen alleen op. De vrouwtjes zijn groter dan de mannetjes en hebben meer testosteron, wat betekent dat vaak het hoogstgeplaatste mannetje ondergeschikt is aan het laagstgeplaatste vrouwtje.
De vrouwtjes hebben zelfs een penis, compleet met scrotum en testikels, in staat tot erectie. Dit is eigenlijk een pseudopenis, gevormd door een vergrote clitoris waardoor de vrouwtjes plassen en bevallen. De neppenis wordt gebruikt om dominantie aan te geven wanneer hyena’s elkaar ontmoeten, met een stijve “penis” als vlag van onderwerping.
7. Aziatische schapevis
In het dierenrijk zijn er dus veel voordelen verbonden aan het lijken op een lid van het andere geslacht. Sommige vissoorten, zoals de Aziatische schaapskopvis, gaan nog een stap verder en veranderen tijdens hun leven van geslacht.
Bekend als sequentieel hermafroditisme, veranderen de grootste vrouwtjes in mannetjes. Door een verandering in de hormoonspiegel veranderen hun eierstokken in testikels, waardoor ze tijdens hun leven meer nakomelingen kunnen produceren. We hebben veel geleerd over het dierenrijk sinds het begin van de moderne wetenschap, maar deze nieuwe studies tonen aan dat we nog maar aan de oppervlakte zijn.
Louise Gentle werkt niet voor, geeft geen advies aan, bezit geen aandelen in en ontvangt geen financiering van bedrijven of organisaties die baat hebben bij dit artikel, en heeft geen relevante banden bekendgemaakt buiten haar academische aanstelling.
