Een pampasvos Foto 4440/Shutterstock
De volgende keer dat je een vos ziet tijdens een wandeling met je hond, sta dan even stil bij hun verwantschap. Honden en vossen zijn verschillende maar ver verwante hondensoorten.
Tot voor kort dachten wetenschappers dat het onmogelijk was dat ze zich voortplantten. De ontdekking van een hond-vos hybride in Brazilië suggereert echter dat The Fox and the Hound soms een beetje meer Lady and the Tramp zou kunnen zijn.
De recente identificatie van de hond-vos hybride bekend als een “dogxim” (een kruising tussen hond en graxaim-do-campo, de Portugese naam voor pampasvos) in Brazilië doet ook bezorgdheid rijzen over de impact die onze huishonden zouden kunnen hebben op wilde dierenpopulaties en hun overleving.
Dit vrouwelijke, hondachtige dier werd voor het eerst opgemerkt toen ze werd aangereden door een auto en naar een rehabilitatiecentrum voor wilde dieren werd gebracht. Het personeel van het wildlife centrum merkte op dat ze een vreemde mix van fysieke en gedragskenmerken had.
Haar gespitste oren en voorkeur voor het eten van kleine zoogdieren leken op vossen, maar haar geblaf deed meer denken aan een hond. Door de eeuwen heen zijn er niet geverifieerde meldingen geweest van vos-hond hybriden, maar geen enkele is eerder bevestigd met genetische testen.
Genetische tests wezen uit dat ze een hybride was tussen een vrouwelijke pampasvos (Lycalopex gymnocercus) en een huishond (Canis lupus familiaris). Dit is het eerste gedocumenteerde geval van een hond-vos hybride. Genetische analyse toonde aan dat ze in totaal 76 chromosomen had, vergeleken met de 78 chromosomen van de huishond en 74 van de pampasvos.
Wat is een hybride?
Van hybridisatie is sprake als twee soorten paren en nakomelingen produceren met een gemengde genetische afstamming. Normaal gesproken paren dieren alleen met leden van hun eigen soort.
Verschillen in het aantal chromosomen (de structuur waarin DNA is verpakt in de celkern) maken soorten vaak genetisch onverenigbaar met elkaar. Paringsgedrag en baltsrituelen zijn meestal individueel voor een soort, zoals het gezang van bronstige herten, net als de voortplantingsanatomie en -fysiologie.
Veel bekende hybriden, zoals muildieren (paard en ezel), ligers (mannelijke leeuw en vrouwelijke tijger) en tijgers (mannelijke tijger en vrouwelijke leeuw), zijn het resultaat van menselijk ingrijpen. Een leeuw en tijger zouden elkaar in het wild nooit op natuurlijke wijze ontmoeten, omdat hun oorspronkelijke verspreidingsgebieden te ver uit elkaar liggen.
Hoe nauwer verwant (en dus genetisch gelijk) twee soorten zijn, hoe groter de kans op een succesvolle hybridisatie. Honden (Canis lupus familiaris) en grijze wolven (Canis lupus) zijn bijvoorbeeld pas tussen 11.000 en 35.000 jaar geleden uit elkaar gegroeid. Hybriden tussen wolf en hond komen relatief vaak voor omdat hun genetica, voortplantingsanatomie en gedrag nog steeds vrij gelijkaardig zijn.
De meeste hybriden zijn steriel, wat betekent dat het biologische doodlopende wegen zijn. Zelfs als verschillen in aantal chromosomen en gedrag niet verhinderen dat twee soorten jongen voortbrengen, kan het de hybride onvruchtbaar maken.
Hoe vaak komen hybriden voor?
Hybriden komen vaker voor dan je zou denken – ze zijn overal om ons heen in de plantenwereld, zowel natuurlijk als door menselijk ingrijpen.
Onderzoek suggereert dat ongeveer 25% van de plantensoorten en 10% van de diersoorten zijn aangetast door kruisingen in het wild.
Veel gedomesticeerde soorten kunnen zich ook voortplanten met hun wilde verwanten. In Polen ontdekte een onderzoek uit 2018 bijvoorbeeld dat grote aantallen vrijlevende wilde zwijnen gedomesticeerde genen hadden.
Hybride nakomelingen zijn niet altijd onvruchtbaar, en sommige mensen maken zich zorgen over hoe dit het voortbestaan op lange termijn en de zuiverheid van individuele soorten beïnvloedt. Hybriden kunnen hun oudersoorten overconcurreren en uiteindelijk zelfs vervangen. Voor bedreigde soorten met kleine, kwetsbare populaties is dit een ernstige bedreiging. In het geval van de hondachtige werd haar vruchtbaarheid niet geverifieerd. Helaas suggereren de berichten dat ze inmiddels is overleden, dus we zullen het waarschijnlijk nooit weten.
Waarom zijn hybriden controversieel?
Hybridisatie is belangrijk in de evolutie van soorten, omdat populaties zich zo kunnen aanpassen aan veranderende omgevingen. In de wetenschap wordt algemeen erkend dat de vroege mens heeft gepaard met Neanderthalers, wat onze voorouders heeft geholpen om te overleven in sommige barre omgevingen. Op de lange termijn kunnen hybriden leiden tot de ontwikkeling van geheel nieuwe soorten.
Maar er zijn ook negatieve gevolgen. Fysieke afwijkingen komen vaak voor bij hybriden, zoals veranderingen aan de schedel, tanden en hoornstructuren, zoals te zien is bij hybride gnoes.
Hybridisatie is ook een probleem voor kwetsbare populaties of bedreigde diersoorten, wat leidt tot een verminderde fitness en dus tot het overleven van individuen en zelfs hele populaties. De Schotse wilde kattenpopulatie bestaat nu bijvoorbeeld bijna volledig uit hybriden tussen wilde katten en huiskatten.
Wat vertelt de hond-vos hybride ons?
De hybride hond-pampasvos suggereert sterk dat het contact tussen wilde en gedomesticeerde soorten toeneemt, mogelijk doordat menselijke nederzettingen zich opdringen in wilde habitats. Dit kan ook het risico op ziekteoverdracht aanzienlijk verhogen.
De dogxim zou wel eens een waarschuwing kunnen zijn voor de destructieve invloed die mensen en gedomesticeerde dieren hebben op de biodiversiteit. We weten niet hoeveel andere hybriden er in het wild leven. Hoewel de pampasvos niet als bedreigd wordt beschouwd, geeft dit voorbeeld van hybridisatie tussen een gedomesticeerde en een wilde soort aan hoe belangrijk het is om de interacties tussen verschillende soorten in de gaten te houden om kwetsbare of in aantal lage populaties te beschermen.
Het is belangrijk om op te merken dat de pampasvos heel anders is dan de rode vos (Vulpes vulpes). We hoeven ons waarschijnlijk geen zorgen te maken over het ontstaan van hond-vos hybriden tijdens onze dagelijkse hondenwandelingen, vanwege de genetische afstand tussen de twee. Toch moet de dogxim ons waarschuwen dat de interacties van onze honden met de natuur onverwachte gevolgen kunnen hebben.
Jacqueline Boyd is via haar lidmaatschap verbonden aan The Kennel Club (UK), als voorzitter van de Subgroep Activiteiten Gezondheid en Welzijn en als lid van de Dog Health Group. Jacqueline schrijft, adviseert en coacht ook op onafhankelijke basis over hondenaangelegenheden naast haar academische werkzaamheden.
