Een panorama aan elkaar geplakt van ongeveer 100 afzonderlijke Curiosity-beelden. De deur is omcirkeld, en is klein en moeilijk te zien op deze schaal. NASA/JPL-Caltech/MSSS
Enthousiastelingen verlichtten onlangs de sociale media met beelden van wat een “deuropening” leek te zijn in een heuvel op Mars. Was het, zo vroegen sommigen zich af, een bewijs dat de rode planeet bewoond zou kunnen zijn, of zijn geweest, door buitenaardse wezens? De “deur” werd op 7 mei afgebeeld door de Curiosity rover van de NASA op de hellingen van Mount Sharp, het centrale massief in de Gale krater, waar hij in 2012 landde. Op een website wordt de deur beschreven als een “faraonische grafdeur”, vanwege de gelijkenis met oude Egyptische overblijfselen, maar in werkelijkheid is hij slechts een meter hoog.
Het is moeilijk te zien op het panoramische mozaïek van de heuvel hierboven, maar het springt er uit als je het individuele frame ziet waar het zich voordoet, zie hieronder. Het lijkt inderdaad op een deuropening tot je beseft hoe klein hij is. En als je het contrast in de donkere delen van het beeld opvoert, onthult de foto nog net een solide rotswand aan de achterkant van het beschaduwde interieur. Dus als een poort naar de holle heuvels van Mars leidt hij niet erg ver.
Raw Curiosity camerabeeld gecentreerd op de ‘deur’.
Nasa/JPL-Caltech/MSSS
Wat de “deur” werkelijk is
Niemand met zelfs maar een beetje geologische ervaring zal zich waarschijnlijk vergissen in het kenmerk als een “deur”. Een geoloog zou de dunne en licht hellende herhaalde lagen zandsteen opmerken die de hele rotswand vormen, en zou onmiddellijk verwachten dat hij naar de geërodeerde overblijfselen van verharde zandduinen aan het kijken was. Deze bedekten ooit de stroom- en meersedimenten die de Curiosity eerder tijdens zijn geleidelijke klim door de lagen sedimentgesteente van Mount Sharp had onderzocht.
Een geoloog zou ook de steile en tamelijk rechte scheuren in de rotswand zien en deze herkennen als “gewrichten”. Dit zijn breuken die typisch opengaan wanneer het gewicht van de bovenliggende rotslagen door erosie wordt weggenomen. Er is een bijzonder duidelijke verbinding links op de foto van de “deur”, maar er zijn er nog meer te zien – waaronder een die de gladde wand vormt die op één lijn ligt met de linkerkant van de “deur” zelf. Er is nog een voeg die de rechterkant van de “deur” vormt.
Het onbewerkte beeld met rode lijnen toegevoegd om enkele van de voegen te tonen.
Nasa/JPL-Caltech/MSSS
De hele helling is terug geërodeerd. De “deuropening” is gewoon een plaats waar de wind het slecht geconsolideerde zand en stof van de rotswand wat doeltreffender heeft kunnen wegschuren, in een gebied dat wordt begrensd door de voegen aan weerszijden. De basis van een bovenliggende zandsteenlaag is de “deurdrempel”, en de schuine top van een zandsteenlaag vormt de glooiende helling die naar de deur leidt.
Artefacten op Mars
Het vergt niet veel zoekwerk op het internet om beelden te vinden die door Mars-rovers zijn genomen en waarop rotsformaties te zien zijn die op andere bekende voorwerpen lijken, ook al zijn ze allemaal ongeloofwaardig misplaatst. Het hoeft ons niet te verbazen dat sommige van de ontelbare rotsen op Mars vreemde vormen hebben, want vele zijn miljarden jaren lang gezandstraald door winderosie.
Een stel stenen die door de wind zijn uitgeschuurd op Mars. Een in het midden lijkt op een dijbeen vanuit deze hoek.
Nasa/JPL-Caltech/MSSS
Afgezien van “deuren” en stukjes “hardware” variërend van vernielde “ruimteschepen” en een “straalmotor” tot afzonderlijke stukken “bestek”, zijn op de beelden ook “piramiden”, talrijke “mensachtige hoofden”, “dinosaurussen”, diverse “botten”, en zelfs een “eekhoorn” te zien geweest. Slechts enkele van deze vreemde voorwerpen zijn echt, en dat is allemaal troep die mensen daar hebben neergezet. De anderen verliezen hun visuele onderscheidend vermogen als ze van dichterbij of vanuit een ander perspectief worden bekeken.
Een echt buitenaards artefact op Mars: de achterschaal van de Perseverance lander, overboord gegooid voor de landing.
Nasa/JPL-Caltech
Vreemdheid voorbij Mars
Het “zien” van het bekende, zelfs als het er niet is, is een fenomeen dat pareidolia heet. Dit is wat er gebeurt als je gezichten ziet in het willekeurige patroon van je behang, of als je de nerven van een houten vloer ziet, of in de wolken. Door dat laatste ziet Jupiter er bijvoorbeeld boos uit in de afbeelding hieronder.
Jupiter die boos kijkt, in beeld gebracht door Nasa’s JunoCam op 19 mei 2017.
Nasa/JPL-Caltech/SwRI/MSSS/Jason Major
Schijnbaar mysterieuze objecten komen niet alleen op Mars voor. In december 2021 zag China’s Chang’e 4 rover – die meer dan drie jaar na de landing nog steeds geweldige dingen doet op de andere kant van de maan – een “hutvormig” object op 80 meter afstand. De rover reed er naar toe en onthulde dat het slechts een rotsblok was, vermoedelijk afkomstig van een nabijgelegen inslagkrater. Sommigen zeggen dat het op een hurkend konijn lijkt, maar ik betwijfel of iemand beweert dat het door buitenaardse wezens is gemaakt.
Ver uitzicht door de Chang’e 4 rover die de hut-achtige rots op 80 m afstand laat zien, plus een close up toen hij daar aankwam.
CNSA/CLEP
Een van de beroemdste, en grootste, voorbeelden van pareidolia is de Paardenkopnevel. Dit is een enorme kosmische wolk van gas en stof, waarbinnen zich hele stelsels vormen. Een beeld dat in het juiste deel van het spectrum en met de juiste belichtingstijd is genomen, toont een vorm die de meeste mensen zouden herkennen als een paardenhoofd. Verander van golflengte (wat wij kunnen doen) of bekijk het vanuit een andere richting (wat wij niet kunnen) en de herkenbare vorm zal verdwijnen.
De Paardenkopnevel in Orion, afgebeeld in het zichtbare deel van het spectrum.
ESO
Terug op aarde kijken klimmers op Great Gable, een berg in Cumbria, vaak uit naar Cat Rock, ook bekend als Sphinx Rock. Van onderaf gezien lijkt deze op een zittende kat, en van opzij gezien lijkt hij op het profiel van het hoofd van de Sfinx. Voor zover ik weet, aanvaardt iedereen dit als een toevalstreffer en niemand beweert dat het een bewijs is dat buitenaardse wezens landschapssporen hebben achtergelaten over hun bezoeken aan de Aarde. Ik begrijp niet waarom mensen zulke beweringen blijven maken over toevallige rotsformaties op Mars.
Uiteindelijk, hoewel je over het algemeen je ogen kunt geloven, moet je voorzichtig zijn met het geloven van de interpretatie van je hersenen van wat je ogen zien.
Lees meer:
Volharding Mars rover: hoe te bewijzen of er leven is op de rode planeet
Lees meer:
Paddenstoelen op Mars? Vijf onbewezen beweringen dat buitenaards leven bestaat
David Rothery is hoogleraar planetaire geowetenschappen aan de Open Universiteit. Hij is mede-leider van de Mercury Surface and Composition Working Group van de European Space Agency's, en mede-onderzoeker van MIXS (Mercury Imaging X-ray Spectrometer) die nu op weg is naar Mercurius aan boord van de Mercury orbiter BepiColombo van de European Space Agency's. Hij heeft financiering ontvangen van de UK Space Agency en de Science & Technology Facilities Council voor werkzaamheden in verband met Mercurius en BepiColombo, en van de Europese Commissie in het kader van haar Horizon 2020-programma voor werkzaamheden op het gebied van planetaire geologische kartering (776276 Planmap). Hij is auteur van Planet Mercury – from Pale Pink Dot to Dynamic World (Springer, 2015), Moons: A Very Short Introduction (Oxford University Press, 2015) en Planets: A Very Short Introduction (Oxford University Press, 2010). Hij is Educator op de Open University's free learning Badged Open Course (BOC) on Moons en de equivalente FutureLearn Moons MOOC, en voorzitter van de Open University's level 2 course on Planetary Science and the Search for Life.
