Het is geen verrassing voor iedereen die het tennis volgt dat Novak Djokovic deze maand zijn 23e Grand Slam won op de French Open, waardoor hij de meest succesvolle tennisser in de geschiedenis is. De Servische speler is altijd moeilijk te verslaan, zelfs als hij slecht speelt. Maar wat onderscheidt hem?
Er zijn een paar antwoorden. Djokovic heeft uitstekende technische vaardigheden en wordt wel de beste “returner” in de geschiedenis van de sport genoemd. Hij heeft aan zijn dieet en conditie gewerkt om ervoor te zorgen dat hij constant in optimale gezondheid verkeert. En zijn tactisch inzicht en uitvoering van tennis zijn ongeëvenaard.
Wat blijft er over? De regelaar van al deze drie elementen: de mentale kant. In de afgelopen 20 jaar is Djokovic misschien wel de tennisser die het meest openlijk heeft gesproken over en gepleit voor mentale training – en veerkracht is een belangrijk aandachtspunt geweest.
Djokovic heeft een aanzienlijke hoeveelheid tijd en planning besteed aan zijn mentale training en heeft samengewerkt met experts om mindfulness te integreren. In zijn kookboek Serve to Win uit 2013 zei Djokovic hierover: “Ik doe het ongeveer 15 minuten en het is net zo belangrijk voor me als mijn fysieke training.”
Mindfulness is een mentale vaardigheid die mensen in staat stelt om hun bewuste gedachten en emoties te ervaren met het doel om hun focus van bewustzijn te veranderen. Als de speler bijvoorbeeld een opslag mist, zullen de hersenen waarschijnlijk catastroferen: Je hebt een opslag gemist. Je maakt een dubbele fout en dan breken ze je opslag. In tennis, waar elk punt winst of verlies is, leidt dit tot zelftwijfel.
Mindfulness stelt spelers in staat om zich hiervan bewust te zijn en een negatieve reactie te vermijden. Djokovic zegt verder:
Ik heb zoveel aan mindfulness gedaan dat mijn hersenen nu automatisch beter functioneren … Vroeger bevroor ik altijd als ik een fout maakte. Als ik nu een opslag verpest of een backhand verpruts, krijg ik nog steeds die flitsen van zelftwijfel, maar ik weet hoe ik ermee om moet gaan.
Waarom veerkracht zo belangrijk is
Zelfs Djokovic maakt fouten. Veerkracht gaat niet over foutloos presteren. Dat is onmogelijk in topsporten. Veerkracht is het vermogen om je aan te passen na tegenslag. In topsport kan deze tegenslag klein zijn (zoals het verliezen van een set in een wedstrijd) of groot (zoals een zware blessure).
Veerkracht is iets dat sporters in de loop van de tijd ontwikkelen, waarbij ze zich inspannen om mentale en sociale vaardigheden op te bouwen die werken als een schild tegen de negatieve effecten van tegenslag en falen.
Hoogtepunten van Djokovic die de 2023 French Open wint, zijn 23e Grand Slam-titel.
Sporters gaan dit proces aan via een leercyclus op basis van hun ervaringen. De psychologische vaardigheden van emotionele controle zijn belangrijk voor het ontwikkelen van veerkracht. Dit omvat het focussen op het proces, niet op het resultaat, en het beoordelen van uitdagingen, waardoor de sporter kan kijken naar gebieden waarop hij actie kan ondernemen om zijn prestaties te verbeteren, in plaats van stil te staan bij dreigende mislukkingen.
Wanneer de sporter te maken krijgt met tegenslag, doet hij zijn uiterste best. Wat de uitkomst ook is, ze denken dan na over hoe deze psychologische vaardigheden hebben gewerkt en veerkrachtige atleten beginnen te herhalen wat voor hen meer heeft gewerkt.
Djokovic ontwikkelde zijn veerkracht door het regelmatig op te nemen tegen drie grote tenniskampioenen: Roger Federer, Rafael Nadal en Andy Murray. Hij reflecteerde (voor zowel zijn successen als mislukkingen) op wat mentaal, fysiek en tactisch werkte en ontwikkelde zichzelf vervolgens verder. Hij gebruikt nog steeds mindfulness. In zijn boek zegt Djokovic hoe hij zijn gedachten accepteert “zoals ze komen … ze stuiteren rond als een gek, maar dat hoort ook zo, het is jouw taak om ze te laten komen en gaan”.
Het belangrijkste element van Djokovic’ leerproces van veerkracht is zijn openheid om zich aan te passen. Hij heeft in het openbaar gesproken over hoe hij zijn fysieke voorbereiding nu anders begrijpt en behandelt. Op mentaal niveau heeft hij geaccepteerd dat hij niet elk toernooi kan spelen en zijn motivatie is iets veranderd.
Djokovic bespreekt zijn mindfulness technieken.
De motivatie van Djokovic is aangepast om zich te richten op grand slams en zich daarop voor te bereiden. Dit is prestatiemotivatie. In de sportpsychologie verwijst dit naar hoe mensen gemotiveerd zijn om naar hun hoogste prestatieniveau toe te werken omdat ze gedijen bij de voldoening van de moeilijkheid in het proces. Ze zijn niet bang om te falen, maar accepteren dat juist tijdens het bereiken van hun doelen.
Dit heeft bijgedragen aan de veerkracht van Djokovic omdat het hem in staat heeft gesteld alles te accepteren wat op zijn pad kwam, of het nu de blessures, het verbod op toernooien omdat hij niet ingeënt was, de zwaarste wedstrijden of zelfs emotionele uitbarstingen waren.
Waar schrijft Djokovic zelf zijn opmerkelijke succes aan toe? In een gesprek met ESPN legde de speler uit: “Ik stopte met te veel na te denken over wat er zou kunnen gebeuren en vertrouwde op mijn fysieke en mentale kracht om de juiste shots op het juiste moment te spelen.” En de juiste shots op het juiste moment spelen, dat heeft hij gedaan. Wat een ongelooflijke prestatie in de geschiedenis van tennis.
Sahen Gupta werkt niet voor, heeft geen adviesfuncties, bezit geen aandelen in en ontvangt geen financiering van bedrijven of organisaties die baat hebben bij dit artikel, en heeft geen relevante banden bekendgemaakt buiten zijn academische aanstelling.
