William prins van Wales en Catherine prinses van Wales kijken samen met Harry, hertog van Sussex en Meghan hertogin van Sussex naar eerbetoon aan koningin Elizabeth II buiten Windsor Castle. Alamy/ Jamie Lorriman
Velen van ons voelen zich geraakt door het verlies van onze koningin, maar dat is niets
vergeleken met het verlies van een geliefde grootouder. De kleinkinderen en achterkleinkinderen van de koningin hebben een wijze en liefdevolle voogd verloren. Voor de meeste mensen zijn hun ouder(s) hun belangrijkste verzorger, maar grootouders kunnen een bijzondere rol in ons leven spelen.
Uit gesprekken met nabestaanden weet ik dat de media-aandacht voor de dood van de koningin velen ertoe heeft aangezet hun eigen verlies opnieuw te bekijken. Als dat betekent dat zij de gelegenheid aangrijpen om het voorheen onopgeloste te onderzoeken, kan dat alleen maar goed zijn.
Ieders rouwproces is uniek. Maar dit is hoe ik, in mijn praktijk als rouwbegeleider, cliënten begeleid bij het verlies van een grootouder. Geen enkele ervaren rouwbegeleider doet aannames, over…
de relatie tussen de verloren geliefde en het rouwende familielid, of…
over de gedachten en gevoelens die de cliënt ervaart in zijn verdriet.
De eerste stap wanneer ik een nieuwe cliënt ontmoet, ongeacht hun leeftijd, is om hen te vragen…
mij in hun eigen tempo het verhaal van het verlies te vertellen, inclusief de gebeurtenissen die daartoe hebben geleid, zoals een langdurige ziekte of een plotselinge onverwachte dood.
De manier waarop ze het verhaal vertellen, gedetailleerd of gehaast in tranen of in een zakelijke stijl, geeft me belangrijke aanwijzingen over hun emotionele toestand. Het verhaal kort en afstandelijk vertellen is bijvoorbeeld een signaal dat ze zich distantiëren van hun verdriet.
Bij jonge kinderen helpt hun relaas mij te begrijpen hoeveel ze door de volwassenen verteld zijn. Maar zelfs een tiener- of volwassen kleinkind heeft misschien niet alle informatie om het verlies te begrijpen. In tegenstelling tot hun ouders zijn zij misschien niet bij het overlijden aanwezig geweest.
Volwassenen die zich haastten om bij de laatste uren van hun grootouder (of ouder) aanwezig te zijn, maar het niet op tijd haalden, kunnen met een diep schuldgevoel achterblijven. Het verlies begrijpen en betekenis geven is het belangrijkste onderdeel van rouwverwerking. Dit omvat het begrijpen en verwoorden van onze gevoelens.
Jonge kinderen helpen rouwen
Zelfs het jongste kind rouwt op een bepaalde manier. De intellectuele en cognitieve fase van het kind maakt een groot verschil voor de werkwijze van de hulpverlener.
Een kleuter begrijpt de duurzaamheid van de dood niet. Een jong
kind magisch denken, de egocentrische fase van geloven dat hun acties kunnen leiden tot niet gerelateerde gebeurtenissen, kan hen het gevoel geven dat zij op een of andere manier de dood hebben veroorzaakt.
Het kind dat een abstract stadium van denken over de dood bereikt, gewoonlijk tussen 11 en 16 jaar, kan nog worstelen met een emotionele woordenschat. Zelfs een baby kan aanvoelen dat het gezin stress heeft en dat zijn ouder, die het verlies van zijn ouder voelt, emotioneel afstandelijk is.
De diepte van het verdriet van een kleinkind kan niet volledig worden begrepen door hun familie,
omdat ze, begrijpelijk, verstrikt zijn in hun eigen verdriet. Soms is het nuttig dat de hulpverlener samenwerkt met de volwassen familieleden. Begeleiders die met kinderen werken, werken vaak samen met ouders om hen te helpen hun kind te steunen.
Ouders en broers en zussen van de overledene kunnen het overlijden hebben verwacht…
vroeger of later, terwijl voor de kleinkinderen het verlies als een schok kan zijn gekomen…
in hun veronderstelde wereld. Dat wil zeggen de persoonlijke wereld die we kennen en als vanzelfsprekend beschouwen: in dit geval een wereld waarin oma of opa er altijd zou zijn.
De ernst van de toestand van de grootouder is misschien niet aan de kinderen meegedeeld, en wat ze wel weten hebben ze misschien opgevangen in flarden van gesprekken tussen volwassenen. Het is niet altijd gemakkelijk om het verdriet van een jong kind te herkennen omdat het vaak op een andere manier tot uiting komt voor een volwassene, zoals woede, stemmingswisselingen en terugval in het gedrag van een jonger kind.
Het verlies van grootouders hoort bij het opgroeien.
OHishiapply/Shutterstock
Ik moet ook weten welke rol de grootouder heeft gespeeld in het leven van het kleinkind. Grootouders halen kleinkinderen vaak op van school, lezen ze verhaaltjes voor, leren ze liedjes, helpen ze met huiswerk en nemen ze mee op dagjes uit. De grootouder kan een rolmodel zijn voor kinderen uit eenoudergezinnen. Een kleinkind van wie de grootouder een belangrijk deel van zijn leven uitmaakte, heeft tijd nodig om zich aan te passen en opnieuw kennis te maken met een wereld zonder oma of opa.
Volwassenen en tieners
Ik heb gewerkt met jonge volwassenen die een grootmoeder als surrogaat zagen voor een afwezige moeder. Mij is verteld: “Op papier was ze mijn oma, maar in werkelijkheid was ze mijn moeder.” Nu het gebruikelijk wordt dat mensen tot in de 80 en 90 jaar oud worden, zullen er meer volwassenen zijn die het verlies van een grootouder meemaken. De emoties van volwassenen zijn grotendeels hetzelfde, vooral in de eerste weken en maanden van het verdriet.
Een kleinkind van elke leeftijd kan achterblijven met rechteloos verdriet, een overtuiging dat het geen recht heeft op de gedachten en gevoelens die het ervaart.
Als ik er eenmaal zeker van ben dat mijn cliënt begrijpt wat er gebeurd is, dat hij of zij…
en de woordenschat heeft om hun emoties te uiten, beginnen we…
het proces van aanpassing aan het verlies. Psychologen verwachten niet langer dat mensen het loslaten en verder gaan. In plaats daarvan moedigen we hen aan om herinneringen te bewaren, wat helpt om een nieuwe, symbolische band met hun grootouder te ontwikkelen.
Voor oudere kinderen kan het helpen om oude foto’s door te nemen en met hen te praten over gebeurtenissen uit het verleden. Voor jonge kinderen doen we dit met herinneringsdozen. Dit zijn dozen, die het kind eventueel kan versieren, gevuld met foto’s en voorwerpen die hun verloren geliefde of hun relatie voorstellen.
Jonge kinderen nemen intuïtief tijd voor hun verdriet, en tot op zekere hoogte doen volwassenen dat ook, hoewel schuldgevoelens en sociale druk dit kunnen verhinderen. Het helpt om de unieke en creatieve manieren die oudere kinderen en jongeren kiezen om zichzelf af te leiden van hun verdriet te valideren, vaak met hobby’s, films, computerspelletjes of tijd op sociale media met vrienden. Ik laat hen weten dat dit natuurlijk is en niets afdoet aan de band die zij met hun overleden grootouder hadden.
Rouwen om grootouders is een deel van het opgroeien, en voor de meesten van ons een voorbereiding op het verlies van ouders. Het verdriet is er altijd. Effectieve rouwbegeleiding laat de cliënt inzien dat zijn verdriet doorgaat, maar beter hanteerbaar wordt, en doorbreekt de acute rouwcyclus van onverwerkte emoties.
John Frederick Wilson werkt niet voor, voert geen advies uit, bezit geen aandelen in en ontvangt geen financiering van een bedrijf of organisatie die baat heeft bij dit artikel, en heeft geen relevante banden bekendgemaakt buiten zijn academische aanstelling.
