Freya de walrus werd gedood in Oslo nadat ambtenaren besloten dat ze een bedreiging vormde voor de mens. Sheard Photography/Shutterstock
Twee wilde dieren die afdwaalden van hun gewone habitat en in de nabijheid van mensen kwamen, werden onlangs gedood in spraakmakende gevallen. Het leven van Freya de walrus werd beëindigd door ambtenaren in Oslo op 14 augustus 2022, naar verluidt omdat het dier een bedreiging vormde voor de mens. Vier dagen eerder werd het leven beëindigd van een beluga-walvis die in de Franse rivier de Seine was afgedwaald tijdens een mislukte reddingspoging.
Veel mensen volgden de verblijfplaats van deze dieren, gaven om hun welzijn, en waren geschokt en bedroefd over hun dood. Er is zelfs een particuliere inzamelingsactie gestart om een standbeeld van Freya in Oslo op te richten, waarbij de oprichters betogen dat de walrus niet had mogen worden gedood.
Hoewel de beslissingen om een eind te maken aan het leven van de beluga walvis en Freya de walrus gebaseerd waren op verschillende factoren, leggen zij uiteindelijk beide de betwiste aard bloot van euthanasie op dieren, die vaak “doden uit barmhartigheid” wordt genoemd.
Als onderzoeker van situaties aan het einde van het leven van dieren en de besluitvorming achter dierlijke euthanasie, weet ik dat deze beslissingen niet lichtvaardig worden genomen. Maar ze zijn ook verschillend van geval tot geval, ingegeven door verschillende ethische perspectieven op de morele waarde van dieren.
De redding van een beluga walvis uit de Seine eindigde in de dood van het dier.
Waarom we het niet eens zijn
De publieke meningsverschillen over wanneer dieren gedood moeten worden, weerspiegelen de uiteenlopende meningen in de samenleving over hoe we dieren moeten behandelen. We hebben de neiging om wilde dieren anders te behandelen dan gehouden dieren, bijvoorbeeld, en we hebben de neiging om boerderijdieren anders te zien dan huisdieren.
Deze verschillen zijn een weerspiegeling van de verschillende banden die in verschillende contexten tussen mens en dier zijn ontstaan. Maar ze weerspiegelen ook de drie verschillende perspectieven die mensen innemen ten aanzien van de morele waarde van dieren.
Ten eerste kunnen dieren worden erkend vanwege hun instrumentele waarde. In dit perspectief worden dieren gewaardeerd als een bron van gezelschap, dierlijke producten, of kennis verkregen door onderzoek. Dit perspectief maakt het mogelijk dieren te gebruiken, te houden en te doden ten bate van de mens, omdat ze louter als instrumenten worden gezien.
Ten tweede kunnen dieren gewaardeerd worden omwille van zichzelf, bijvoorbeeld vanwege hun vermogen om gevoel te hebben. In dit perspectief hangt de morele waarde van een dier niet af van zijn nut voor de mens, maar is die intrinsiek aan het dier.
Dit betekent dat mensen het dier moeten respecteren, inclusief zijn welzijn en integriteit. Het gebruiken, houden of doden van dieren is volgens dit perspectief dan ook niet toegestaan, tenzij er sterke argumenten zijn om deze handelingen te rechtvaardigen.
Ten slotte kunnen dieren worden erkend als moreel gelijkwaardig aan mensen. Dat geeft dieren de rechten die mensen hebben. Dit perspectief houdt in dat dieren onder geen beding gebruikt, gehouden of gedood mogen worden voor menselijke belangen.
Sommige landen hebben dieren wettelijke rechten toegekend.
Hoewel er in veel samenlevingen een tendens is om de morele waarde van dieren in de wet te erkennen, bestaat er nog steeds geen consensus over hoe we dieren precies moeten behandelen. Dit verklaart een deel van de huidige discussie.
Het beëindigen van een leven
Of en wanneer dieren zelf belang hebben bij de voortzetting of beëindiging van hun leven is onderwerp van een voortdurend debat.
Dieren worden in toenemende mate erkend als “wezens met gevoel”. Van velen wordt aangenomen dat zij in staat zijn de handelingen van anderen te beoordelen, zich sommige van hun eigen handelingen en de gevolgen daarvan te herinneren, risico’s in te schatten, gevoelens te hebben en een zekere mate van bewustzijn te bezitten.
Ondanks dit uitgangspunt blijft het een uitdaging om te beslissen wanneer het leven van een dier beëindigd moet worden. Omdat mensen in de meeste gevallen niet met dieren kunnen communiceren, moeten we vertrouwen op diergeneeskunde, dierengedrag en dierenwelzijnswetenschap om te bepalen of het in het belang van een dier is om zijn leven te beëindigen of voort te zetten.
Het is daarom van vitaal belang dat soortspecifieke deskundigen worden betrokken bij beslissingen om het leven van een dier te beëindigen. Zij zijn het best in staat om de belangen van het dier te beoordelen, op basis van de kwaliteit van zijn leven en het lijden dat het eventueel ondergaat.
Niettemin is de houding ten opzichte van euthanasie bij dieren veranderlijk. Freya en de beluga walvis tonen aan dat wanneer dieren contexten overschrijden, in dit geval van het wild naar menselijke stedelijke gebieden, de opvattingen over hoe hen te behandelen dramatisch kunnen veranderen.
Freya de walrus was niet universeel geliefd.
Menselijke belangen zijn vaak in het spel wanneer het leven van een dier wordt beëindigd. Deze belangen kunnen divers zijn, met inbegrip van emotionele, financiële en maatschappelijke overwegingen. Zij kunnen van invloed zijn op de uiteindelijke beslissing om het leven van het dier te beëindigen, of op de hoeveelheid tijd en geld die we bereid zijn te besteden aan mogelijke alternatieven.
Belangen afwegen
Wanneer de belangen van de mens en de veronderstelde belangen van een dier zijn vastgesteld, worden de in het geding zijnde belangen tegen elkaar afgewogen om tot een definitief besluit te komen. In veel gevallen zijn de belangen tegenstrijdig. Beslissingen worden verder bemoeilijkt wanneer het publiek meewerkt, omdat het waarschijnlijk is dat zij verschillende perspectieven hebben op de morele waarde van dieren.
In deze gevallen zijn er geen eenvoudige antwoorden. Wat we hebben geleerd van de recente gevallen is dat ad hoc besluitvorming nog meer complexiteit toevoegt, weinig ruimte biedt voor reflectie en het grote publiek in verwarring en in sommige gevallen verontwaardigd achterlaat.
In de toekomst zullen meer vergelijkbare gevallen volgen. Een open discussie over de verschillende strategieën aan het einde van het leven van dieren, en de verschillende belangen van de betrokkenen, zou die verwarring en verontwaardiging in de toekomst kunnen helpen verminderen.
De auteurs werken niet voor, geven geen advies aan, bezitten geen aandelen van of ontvangen geen financiering van bedrijven of organisaties die baat zouden hebben bij dit artikel, en hebben geen relevante banden buiten hun academische aanstelling bekendgemaakt.
