Jeanette Virginia Goh/Shutterstock
De vroege kindertijd is een kritieke periode voor de ontwikkeling van de hersenen, wat belangrijk is voor het stimuleren van cognitie en mentaal welzijn. Een goede gezondheid van de hersenen op deze leeftijd is direct gekoppeld aan een betere geestelijke gezondheid, cognitie en opleidingsniveau in de adolescentie en volwassenheid. Het kan ook zorgen voor veerkracht in tijden van stress.
Maar helaas kan de ontwikkeling van de hersenen worden belemmerd door armoede. Studies hebben aangetoond dat armoede in de vroege kinderjaren een risicofactor is voor een lager opleidingsniveau. Het wordt ook in verband gebracht met verschillen in hersenstructuur, slechtere cognitie, gedragsproblemen en geestelijke gezondheidssymptomen.
Dit laat zien hoe belangrijk het is om alle kinderen een gelijke kans in het leven te geven. Maar totdat er voldoende maatregelen worden genomen om de ongelijkheid te verminderen en de resultaten te verbeteren, laat onze nieuwe studie, gepubliceerd in Psychological Medicine, één goedkope activiteit zien die op zijn minst enkele van de negatieve effecten van armoede op de hersenen kan tegengaan: lezen voor plezier.
Rijkdom en gezondheid van de hersenen
Een hoger gezinsinkomen in de kindertijd wordt vaak in verband gebracht met hogere scores op beoordelingen van taal, werkgeheugen en de verwerking van sociale en emotionele signalen. Onderzoek heeft aangetoond dat de buitenste laag van de hersenen, de cortex genoemd, een groter oppervlak heeft en dikker is bij mensen met een hogere sociaaleconomische status dan bij armere mensen.
Rijk zijn is ook gekoppeld aan het hebben van meer grijze stof (weefsel in de buitenste lagen van de hersenen) in de frontale en temporale gebieden (net achter de oren) van de hersenen. En we weten dat deze gebieden de ontwikkeling van cognitieve vaardigheden ondersteunen.
De associatie tussen rijkdom en cognitie is het grootst in de economisch meest achtergestelde gezinnen. Bij kinderen uit gezinnen met lagere inkomens zijn kleine inkomensverschillen geassocieerd met relatief grote verschillen in oppervlakte. Bij kinderen uit gezinnen met een hoger inkomen gaan vergelijkbare inkomensstijgingen gepaard met kleinere verschillen in oppervlakte.
Belangrijk is dat de resultaten van één onderzoek aantoonden dat wanneer moeders met een lage sociaaleconomische status maandelijks een geldbedrag kregen, de gezondheid van de hersenen van hun kinderen verbeterde. Ze ontwikkelden gemiddeld meer veranderlijke hersenen (plasticiteit) en een betere aanpassing aan hun omgeving. Ze vonden het ook gemakkelijker om vervolgens cognitieve vaardigheden te ontwikkelen.
Onze sociaaleconomische status beïnvloedt zelfs onze besluitvorming. Een rapport van de London School of Economics ontdekte dat armoede de focus van mensen lijkt te verschuiven naar het voldoen aan onmiddellijke behoeften en bedreigingen. Ze zijn meer gericht op het heden met weinig ruimte voor toekomstplannen – en zijn ook meer afkerig van het nemen van risico’s.
Het onderzoek toonde ook aan dat kinderen uit gezinnen met een lage sociaaleconomische achtergrond slechtere stressbestendige mechanismen lijken te hebben en zich minder zelfverzekerd voelen.
Maar wat zijn de redenen voor deze effecten van armoede op de hersenen en academische prestaties? Uiteindelijk is er meer onderzoek nodig om volledig te begrijpen waarom armoede de hersenen op deze manier beïnvloedt. Er zijn veel factoren die een rol spelen. Deze omvatten slechte voeding en stress op het gezin veroorzaakt door financiële problemen. Een gebrek aan veilige ruimtes en goede faciliteiten om te spelen en te bewegen, evenals beperkte toegang tot computers en andere onderwijsondersteunende systemen, zouden ook een rol kunnen spelen.
Lezen voor je plezier
Er is de laatste tijd veel belangstelling voor nivellering. Welke maatregelen kunnen we nemen om de negatieve effecten van armoede tegen te gaan die wereldwijd toepasbaar zijn?
Alle landen kunnen helpen om het lezen voor kinderen te vergemakkelijken.
Anton_Ivanov/Shutterstock
Onze observationele studie toont een dramatisch en positief verband aan tussen een leuke en eenvoudige activiteit – lezen voor plezier in de vroege kinderjaren – en betere cognitie, geestelijke gezondheid en opleidingsniveau in de adolescentie.
We analyseerden de gegevens van het Adolescent Brain and Cognitive Development (ABCD) project, een Amerikaans nationaal cohortonderzoek met meer dan 10.000 deelnemers van verschillende etniciteiten en met verschillende sociaaleconomische status. De dataset bevatte metingen van jonge adolescenten in de leeftijd van negen tot 13 jaar en hoeveel jaar ze hadden gelezen voor hun plezier tijdens hun vroege jeugd. Het bevatte ook gegevens over hun cognitieve en mentale gezondheid en de gezondheid van hun hersenen.
Ongeveer de helft van de groep adolescenten begon vroeg in de kindertijd met lezen, terwijl de andere helft, ongeveer de helft, nooit had gelezen in de vroege kindertijd, of laat was begonnen met lezen.
We ontdekten dat lezen voor plezier in de vroege kindertijd samenhing met betere scores op uitgebreide cognitieve beoordelingen en een beter opleidingsniveau in de jonge adolescentie. Het werd ook in verband gebracht met minder psychische problemen en minder tijd besteed aan elektronische apparaten.
Onze resultaten toonden aan dat lezen voor plezier in de vroege kinderjaren gunstig kan zijn, ongeacht de sociaaleconomische status. Het kan ook nuttig zijn ongeacht het oorspronkelijke intelligentieniveau van de kinderen. Dat komt omdat het effect niet afhing van hoeveel jaar onderwijs de ouders van de kinderen hadden gehad – wat onze beste maatstaf is voor de intelligentie van zeer jonge kinderen (IQ is gedeeltelijk erfelijk).
We ontdekten ook dat kinderen die voor hun plezier lazen grotere corticale oppervlakten hadden in verschillende hersengebieden die significant gerelateerd zijn aan cognitie en mentale gezondheid (inclusief de frontale gebieden). Belangrijk is dat dit het geval was ongeacht de sociaaleconomische status. Het resultaat suggereert daarom dat lezen voor plezier in de vroege kinderjaren een effectieve interventie kan zijn om de negatieve effecten van armoede op de hersenen tegen te gaan.
Hoewel onze huidige gegevens afkomstig zijn van gezinnen in de Verenigde Staten, zullen toekomstige analyses onderzoeken omvatten met gegevens uit andere landen – waaronder ontwikkelingslanden, wanneer vergelijkbare gegevens beschikbaar komen.
Hoe kan lezen de cognitie precies stimuleren? Het is al bekend dat het leren van taal, onder andere door het lezen en bespreken van boeken, een belangrijke factor is in een gezonde ontwikkeling van de hersenen. Het is ook een cruciale bouwsteen voor andere vormen van cognitie, waaronder uitvoerende functies (zoals geheugen, planning en zelfcontrole) en sociale intelligentie.
Omdat er veel verschillende redenen zijn waarom armoede de ontwikkeling van de hersenen negatief kan beïnvloeden, hebben we een allesomvattende en holistische aanpak nodig om de resultaten te verbeteren. Hoewel het onwaarschijnlijk is dat lezen voor plezier op zichzelf de uitdagende effecten van armoede op de hersenen volledig aanpakt, biedt het een eenvoudige methode om de ontwikkeling en prestaties van kinderen te verbeteren.
Onze bevindingen hebben ook belangrijke implicaties voor ouders, opvoeders en beleidsmakers bij het faciliteren van lezen voor plezier bij jonge kinderen. Het zou bijvoorbeeld kunnen helpen om sommige negatieve effecten van de COVID-19 pandemie op de cognitieve ontwikkeling van jonge kinderen tegen te gaan.
Barbara Jacquelyn Sahakian ontvangt financiering van de Leverhulme Trust en de Lundbeck Foundation. Haar onderzoekswerk wordt uitgevoerd binnen de NIHR Cambridge Biomedical Research Centre (BRC) Mental Health and Neurodegeneration Themes en de NIHR MedTech and in vitro diagnostic Co-operative (MIC). Ze geeft advies voor Cambridge Cognition. Cambridge Enterprise heeft Decoder technologie overgedragen aan PEAK en PopReach. Ze ontvangt royalty’s van PopReach.
Christelle Langley wordt gefinancierd door de Leverhulme Trust. Haar onderzoekswerk wordt uitgevoerd binnen de NIHR Cambridge Biomedical Research Centre (BRC) Mental Health and Neurodegeneration Themes en de NIHR MedTech and in vitro diagnostic Co-operative (MIC).
Jianfeng Feng en Yun-Jun Sun werken niet voor, hebben geen adviesfuncties, bezitten geen aandelen in en ontvangen geen financiering van bedrijven of organisaties die baat zouden hebben bij dit artikel, en hebben geen relevante banden bekendgemaakt buiten hun academische aanstelling.
