Waar je hem ook vandaan op Aarde bekijkt, het'is dezelfde Maan. Fernando Astasio Avila / Shutterstock
Big Brother heeft zijn deelnemers altijd gekozen voor de amusementswaarde in plaats van voor het intellectuele debat. Dit kwam onlangs naar voren in een discussie die in het programma werd gestart door tandartsassistente Chantelle, die suggereerde dat er meer dan één maan aan de hemel moet staan omdat de maan van grootte verandert en over de hele wereld te zien is.
Chantelle had moeite om te geloven dat de maan tegelijkertijd in het Verenigd Koninkrijk en Australië te zien is, terwijl het bijna een hele dag en nacht duurt om tussen de landen te vliegen. Sommige van de andere huisgenoten probeerden haar van dit standpunt af te brengen, terwijl anderen besloten zich niet in de discussie te mengen.
In feite liggen Australië en het Verenigd Koninkrijk niet aan weerszijden van de wereld. Bovendien ligt de Maan gemiddeld 384.400 km van ons vandaan. Op deze afstand zouden beide plaatsen op Aarde een onbelemmerd zicht op de Maan hebben – zie de afbeelding hieronder.
Het is dus heel goed mogelijk dat mensen in beide landen dezelfde Maan tegelijkertijd zien – afhankelijk van de tijd van het jaar en de positie van de Maan. Het is goed mogelijk dat de Maan opkomt in het Verenigd Koninkrijk terwijl hij ondergaat in Australië.
Maar het Verenigd Koninkrijk en Australië (samen met andere plaatsen op Aarde) zullen verschillende zichten van de Maan hebben op verschillende tijden van het jaar. Zelfs vanaf dezelfde plek kan de Maan op verschillende plaatsen aan de hemel te zien zijn op verschillende dagen. Dit komt omdat de Aarde ongeveer 23 graden gekanteld is op zijn as, dus de draaiende noordpool van de planeet steekt niet recht omhoog.
Dit betekent dat de Maan – en de Zon – in een boog langs de hemel bewegen als de Aarde draait. De hoogte van deze boog hangt af van je plaats op het aardoppervlak en waar de Aarde zich in zijn baan bevindt. Het hangt ook af van het seizoen: in de winter bijvoorbeeld heeft de Maan een lagere hoogteboog.
Ons zicht op de Maan wordt verder beïnvloed door het feit dat haar elliptische baan rond de Aarde zelf ongeveer vijf graden gekanteld is ten opzichte van de horizontaal (de wit omlijnde lijn in de afbeelding hieronder). De bovenste drie afbeeldingen van de Zon, Aarde en Maan zijn hoe je respectievelijk een volle, nieuwe en halve Maan zou zien.
In het geval van een volle maan, waarbij de Maan achter de Aarde staat, valt het zonlicht op de Maan en wordt het weerkaatst om vanaf de Aarde te worden waargenomen.
Tijdens een nieuwe maan, waarbij onze enige natuurlijke satelliet zich tussen de Zon en de Aarde bevindt, valt het licht op de Maan en wordt het teruggekaatst naar de Zon.
Bij een halve maan, waarbij de Maan opzij staat, zien we een gedeeltelijke weerkaatsing van het zonlicht van het maanoppervlak.
Het veranderende uiterlijk van de Maan
Laten we eens wat dieper ingaan op de beweringen van Chantelle van Big Brother. De gemiddelde vliegtijd tussen Londen en Sydney is ongeveer 21 uur, inclusief stops. Het gemiddelde passagiersvliegtuig vliegt iets minder dan 1000 km per uur. De Maan daarentegen vliegt gemiddeld 3600 km per uur (1 km per seconde, of 0,62 mijl per seconde).
Snelheid is hier echter niet het probleem, want de Maan staat zo ver weg dat hij gemakkelijk kan worden gezien door mensen op heel verschillende plaatsen op het aardoppervlak – zoals het Verenigd Koninkrijk en Australië.
Chantelle noemde ook hoe de verschillende schijnbare grootte van de Maan aan de hemel suggereert dat er meer dan één object is. Als percentage van de hemel die het inneemt, kan de Maan heel klein en dichtbij zijn (wat sommige Platte Aarde-modellen aannemen), of extreem groot en heel ver weg.
Veranderingen in de schijnbare grootte kunnen verklaard worden door de baan van de Maan rond de Aarde, die niet perfect cirkelvormig is maar elliptisch (ovaal). Dit betekent dat de Maan op bepaalde momenten in haar baan dichter bij de Aarde staat en op andere momenten iets verder weg.
Als je dan het punt waarop onze natuurlijke satelliet dicht bij de Aarde staat combineert met een volle maan — wanneer de Zon vanuit ons perspectief achter de Aarde staat en de Maan ervoor – dan krijg je wat bekend staat als een Supermaan. Wanneer dit gebeurt, kan de Maan ongeveer 14% groter lijken dan wanneer ze op haar verste punt van de Aarde staat.
Het nauwkeurig bepalen van de grootte van de Maan vereist alleen wat basismechanica. Je kunt de afstand tot de Maan berekenen door de tijd te meten die de Maan nodig heeft om rond de Aarde te draaien. Uit de afstand kunnen we de straal van de Maan berekenen.
We zien altijd hetzelfde gezicht van de Maan omdat hij in precies dezelfde tijd rond de Aarde draait als nodig is om één keer rond zijn as te draaien.
Waarom staat één kant van de Maan altijd naar ons toe?
Mini-manen
Hoewel er maar één Maan is, draaien er natuurlijk miljoenen objecten rond de Aarde. Dit zijn onder andere antropogene materialen zoals raketten, satellieten en ruimteafval, maar ook kleinere stukken rots.
Maar heel af en toe vangt de zwaartekracht van de Aarde tijdelijk kleine natuurlijke ruimtestenen. Deze worden ook wel mini-manen genoemd. Helaas is er, terwijl de term “planeet” een duidelijke definitie heeft, geen strikte definitie van een maan. We kunnen ofwel zeggen dat er één maan rond de Aarde is, of meer dan 160 miljoen manen.
Maar een gemakkelijke manier om te bevestigen dat onze maan dezelfde maan is (met hetzelfde gezicht) is door ’s avonds foto’s te maken of het maanoppervlak te tekenen. Dit is in de loop van de geschiedenis al gedaan en je kunt de foto’s die je maakt of de schetsen vergelijken met een kaart van de Maan en de donkere “mare” vlekken identificeren met een afbeelding zoals hieronder.
Een kaart van de Maan door de 18e-eeuwse Duitse astronoom Tobias Mayer.
Publiek domein
Ian Whittaker werkt niet voor, heeft geen adviesfuncties, bezit geen aandelen in en ontvangt geen financiering van bedrijven of organisaties die baat hebben bij dit artikel en heeft geen relevante banden buiten zijn academische aanstelling bekendgemaakt.
