Wollen kleding bestaat al zo lang als de mens kleding draagt en schapen gedomesticeerd zijn. Onze verre voorouders gebruikten schapen namelijk voor drie dingen: voedsel, kleding en onderdak – wol is goed isolerend en helpt de warmte binnen te houden.
Het VK is nog steeds een van de grootste wolproducenten ter wereld en heeft meer dan 60 verschillende schapenrassen.
Maar met de opkomst van het veganisme vragen veel mensen zich nu af of het wel ethisch is om wol te gebruiken in kleding en stoffen. Veganisten dragen geen wol omdat het vaak een bijproduct is van de vleesindustrie.
Daarom heeft de liefdadigheidsinstelling Peta (The People for the Ethical Treatment of Animals) een veganistische woluitdaging van 1 miljoen US$ (844.000 pond) gelanceerd om het eerste individu, de eerste groep of het eerste bedrijf te vinden dat een veganistisch wolmateriaal kan maken dat “visueel, tekstueel en functioneel vergelijkbaar of beter is dan schapenwol”.
Maar het schijnt dat textielfysicus William Astbury al in de jaren veertig van de vorige eeuw de krantenkoppen haalde omdat hij een jas droeg die tegenwoordig als veganistisch zou worden beschouwd.
Want Astbury’s jas was niet geweven van wol of andere conventionele textielmaterialen, maar van Ardil, een vezel gemaakt van apennoot, of pinda-eiwitten.
De apennoot jas
In mijn boek The Man in the Monkeynut Coat: William Astbury and How Wool Wove a Forgotten Road to the Double-Helix, vertel ik het verhaal van Astbury (en die beroemde jas), die met zijn collega Florence Bell de basis legde voor de ontdekking van de structuur van DNA.
À lire aussi :
Florence Bell: de ‘huisvrouw’ die een sleutelrol speelde in ons begrip van DNA
De wetenschappers James Watson en Francis Crick zijn beroemd omdat zij als eersten de structuur van DNA hebben ontdekt. Maar hun succes kwam 15 jaar nadat Astbury en Bell voor het eerst hadden aangetoond dat röntgenstraling de structuur van DNA daadwerkelijk kon onthullen.
Een Daily Mail artikel over de jas van pinda’s, gepubliceerd in 1944.
Auteur verstrekt
En dit werk had een verrassende oorsprong, want Astbury’s doel was niet om grote vragen over de geheimen van het leven te beantwoorden, maar om de nederige wolvezel te bestuderen terwijl hij werkte als docent textielfysica aan de Universiteit van Leeds.
Sinds de Middeleeuwen waren wol en textiel de economische levensader van deze stad in Yorkshire – met fabrieken als belangrijke bron van werkgelegenheid in de late 19e en vroege 20e eeuw.
In 1928 kwam Astbury naar Leeds en gebruikte röntgenstralen om de moleculaire vorm van de proteïnen in wolvezels bloot te leggen. Hij ontdekte dat ze konden worden samengeperst of uitgerekt – zoals een slinky toy. Deze verandering in hun moleculaire architectuur verklaarde de rekbaarheid van wol – een eigenschap die het zo aantrekkelijk maakte voor de textielindustrie.
En daarmee liet Astbury nog een andere krachtige wetenschappelijke erfenis na – dankzij zijn sportiviteit van die nogal ongebruikelijke “pinda” overjas.
Een toekomstige wol?
Vanaf het midden van de jaren dertig vroeg Astbury, samen met zijn medewerkers Albert Chibnall en Kenneth Bailey, octrooien aan voor een proces waarbij oplosmiddelen zoals ureum werden gebruikt om de precieze 3D-vorm van eiwitten in zaden – zoals de pinda – te ontrafelen. Hun methode vouwde ze vervolgens via een soort moleculaire origami om tot onoplosbare vezels, waardoor een goedkope en overvloedige grondstof voor de textielindustrie ontstond.
Het bedrijf Imperial Chemical Industries deelde zijn optimisme en kocht deze patenten en bouwde in Schotland een proeffabriek om een nieuwe textielvezel uit pinda’s te maken, die zij Ardil noemden en waarvan zij Astbury een overjas schonken.
Tijdens de tweede wereldoorlog moedigde een tekort aan wol investeringen in Ardil aan en werden campagnes gelanceerd om het Britse publiek te overtuigen van de voordelen ervan. Dit streven naar de ontwikkeling van nieuwe textielvezels in die tijd kan ook de inspiratie zijn geweest voor een verhaallijn in de Britse komediefilm The Man in the White Suit uit 1951.
In de film vindt een altruïstische chemicus een stof uit die bestand is tegen slijtage en vlekken, maar (spoiler alert) zijn dromen storten in wanneer het management zich realiseert dat de stof om economische redenen moet worden onderdrukt omdat het hun broodwinning bedreigt.
Helaas maakte Ardil, net als de fictieve vezel, zijn belofte om de Britse textielindustrie te redden niet waar. Maar Astbury en zijn overjas hebben een belangrijke wetenschappelijke erfenis achtergelaten.
Zijn werk blijft belangrijk omdat het zijn levenslange overtuiging liet zien dat het begrijpen van levende systemen het oplossen van hun moleculaire architectuur vereist. Hoewel Ardil er niet in slaagde, legde Astbury’s onderzoek de basis voor toekomstige innovaties in de moleculaire biologie en de materiaalkunde.
Deze benadering, bekend als structurele biologie, heeft ons sindsdien in staat gesteld te begrijpen hoe het bloedproteïne hemoglobine zuurstof door het lichaam kan vervoeren, hoe spieren samentrekken en meer recentelijk hoe het spike-eiwit op het oppervlak van SARS-CoV2 het virus in staat stelt menselijke cellen te binden en binnen te dringen.
Toen Astbury in 1961 overleed, herinnerde zijn vriend en collega, de botanicus R.D. Preston, zich hem liefdevol als “een man met vele gezichten – wetenschapper, geleerde, musicus, levensgenieter, humorist, in sommige opzichten een vechtjas … onstuimig tot het einde met elke ochtend nog een kerstochtend”. Misschien moeten we aan deze lijst van onderscheidingen ook een postume nominatie voor de $1 miljoen veganistische wolprijs toevoegen.
Kersten Hall werkt niet, geeft geen advies, heeft geen aandelen, ontvangt geen fondsen van een organisatie die van dit artikel zou kunnen profiteren en heeft geen andere connecties dan zijn onderzoeksorganisatie.
