Een artist's impression van de Titan duikboot. Amnat Phomuang/Shutterstock
Zoals de meeste mensen heb ik met afschuw gekeken naar de tragedie van de Titan-onderzeeër. We spraken erover in cafés, sprongen op toen nieuwsberichten binnenkwamen op onze telefoons en vroegen ons af waarom mensen ooit geld zouden betalen om zo’n risico te lopen. Zijn dit soort miljardairs uiteindelijk gewoon ijdel of dom? Of zit het roekeloos nemen van risico’s in hun DNA?
Het blijkt dat er veel onderzoek is gedaan naar waarom rijke mensen risico’s nemen, dat een aantal psychologische gebieden omvat. Eén artikel, gepubliceerd in Nature, onderzocht hoe de persoonlijkheden van 1.125 mensen in Duitsland met een nettovermogen van minstens 1 miljoen euro (dus niet iedereen was “superrijk”) verschilden van de rest van ons.
Het onderzoek toonde niettemin aan dat mensen met deze relatief hogere inkomens typisch extraverten waren en, wat belangrijk is, risico’s tolereerden. Dat betekent dat ze zich inderdaad meer aangetrokken voelen tot het zoeken naar sensatie en het nemen van risico’s, in termen van avontuur en extreme sporten.
Als expert is mijn volgende gedachte echter een van die kip-en-ei vraagstukken. Wat kwam eerst? De enorme rijkdom of de specifieke persoonlijkheid? Vormt het geld de persoonlijkheid, of zorgt de persoonlijkheid ervoor dat iemand zulke rijkdom kan ontwikkelen?
Het antwoord is een beetje van beide. Een persoonlijkheid die risico’s neemt kan je waarschijnlijk helpen om geld te verdienen. Maar als je een enorme hoeveelheid rijkdom hebt vergaard, heb je waarschijnlijk ook veel zekerheid in je leven – je hoeft je nooit zorgen te maken over waar je volgende maaltijd vandaan zal komen, of dat je het je kunt veroorloven om je huis in de winter te verwarmen. Sommigen ervaren dit misschien als een beetje te veilig leven.
De Franse socioloog Pierre Bordieau stelde dat onze manier van in de wereld staan – onze “habitus” – deel uitmaakt van wie we zijn. Mensen in verschillende culturen of met een specifieke geschiedenis hebben de neiging om een habitus te delen – wat betekent dat de maatschappij uiteindelijk de geest van een persoon kan vormen.
Neem bijvoorbeeld hoeveel geld we hebben. De rijken zien sportauto’s niet als onbereikbaar – eerder als een suggestie van wat mooi zou staan op hun oprit. Hun rijkdom vormt voor een deel hun kijk op de wereld en hoe ze erin leven. Als het nemen van risico’s deel uitmaakt van de persoonlijkheid van de rijken, dan zal het een relatief normale ervaring zijn in hun dagelijkse omgang met de wereld.
Maar onderzoek heeft ook aangetoond dat persoonlijkheid niet in steen gebeiteld is – het verandert gedurende een leven als reactie op ervaringen. Bijvoorbeeld, een nieuwe levenservaring, zoals verhuizen naar de universiteit of het krijgen van een kind, kan je wereldbeeld zodanig veranderen dat je persoonlijkheid en de manier waarop je met de wereld omgaat veranderen.
Als je in je dagelijks leven veel risico’s neemt, wordt dit een weerspiegeling van wat jou maakt tot wie je bent – het stimuleert je persoonlijkheidstrek om risico’s te nemen, wat leidt tot meer ervaringen met het nemen van risico’s, enzovoort. Dit kan verklaren waarom veel rijke mensen uiteindelijk risiconemers worden, of het nu in hun genen zit of niet.
Authenticiteit
Rijke mensen kijken misschien anders tegen het nemen van risico’s aan dan wij, zoals ik, die onszelf als risicomijdend beschouwen.
Gevaarlijke activiteiten staan voor mij ver van mijn eigen persoonlijkheid. Dus als ik iets doe wat potentieel riskant is, buiten mijn normale habitus, voel ik me erg ongemakkelijk. Voor de risicomijders vereist “het leven ten volle leven” niet dat je gaat base-jumpen of free-climbing – deze dingen zijn niet consistent met hun ervaring.
Miljardair Richard Branson ontvangt zijn astronautenvleugels.
wikipedia, CC BY-SA
Volgens deze logica is het logisch dat de rijken zich bezighouden met risicovolle ervaringen. In snelle auto’s rijden, skiën en parachutespringen zijn voor veel mensen normale uitingen van dit soort risico-acceptatie. Maar als je heel rijk bent, komen er nog extremere voorbeelden van heel gevaarlijke ervaringen die hen uiteindelijk kunnen helpen om een authentiek leven te leiden – trouw zijn aan wie ze zijn.
Interessant genoeg wordt een risicomijdende vorm van authentiek leven niet met veel sociale waarde beschouwd. We gaan er vaak van uit dat een volwaardig leven vanzelfsprekend bestaat uit wildwatervaren, paardrijden en, als je het je kunt veroorloven, ruimtevluchten.
Mensen die risico’s nemen worden ook vaak gezien als wenselijk in het bedrijfsleven – als mensen die een bedrijf verder kunnen brengen. Ook hier wordt risicomijdend gedrag als minder wenselijk gezien. In plaats van het te zien als een weerspiegeling van degelijkheid en stabiliteit, die een kalme en stabiele invloed hebben, zien we het vaak als een rem op de dingen.
Ik zou willen stellen dat beide manieren om met de wereld om te gaan volkomen geldig zijn en op dezelfde manier gewaardeerd zouden moeten worden. Per slot van rekening is onze soort afhankelijk geweest van een mix van de twee om te floreren: zowel ontdekkingsreizigers als risicobeoordelaars.
Eudaimonia
Kapitalisme draait om consumptie – en het beheerst het grootste deel van de wereld. Van merkhandtassen en strakke sportwagens tot dure activiteiten, het is wat we doen en waar velen van ons waarde aan hechten. We consumeren zelfs om onze existentiële verlangens te vervullen.
Wat zouden die kunnen zijn? “Eudaimonia” gaat over het leven ten volle leven op een bevredigende manier. Aristoteles beschreef het als de allerhoogste menselijke deugd – een positieve en goddelijke staat van zijn. Epicurus, zijn tijdgenoot, stelde dat een plezierig leven de meest authentieke manier is om eudaimonia te beschrijven.
Als zodanig zou ik willen stellen dat rijke mensen die risico’s nemen gewoon consumeren op een manier die hen zoveel mogelijk bevredigt in termen van eudaimonia. Risicomijdende mensen doen uiteindelijk hetzelfde, maar op een heel andere manier. Beiden leven authentiek, plezierig en natuurlijk, met betrekking tot hun habitus.
Het is niet vreemd dat mensen veel zouden betalen voor de ervaring die Titan belooft. Voordat we het afdoen op grond van hebzuchtige domheid, willen we misschien de meer respectabele redenen achter dergelijk gedrag overwegen.
En als we minder ongelukken willen, moeten we misschien eens nadenken over hoe wij als maatschappij het nemen van risico’s waarderen en veiligheidsvoorschriften onderwaarderen, in plaats van de schuld te geven aan individuen die gewoon proberen een bevredigend leven te leiden – of ze nu miljardair zijn of niet.
Nigel Holt werkt niet voor, heeft geen adviesfuncties, bezit geen aandelen in en ontvangt geen financiering van bedrijven of organisaties die baat hebben bij dit artikel, en heeft geen relevante banden bekendgemaakt buiten zijn academische aanstelling.
